05/03/2015

Chuỗi tràng hạt của Thủ tướng và nguyên lý nhà nước thế tục

Nguyn Anh Tun

 

Nguyn Anh TunV thm sát tòa son báo Charlie Hebdo Paris, Pháp nhc nh c thế gii v mi quan h gia nhà nước và tôn giáo, cũng như cách thc mà mt nhà nước hin đi cn phi ng x trước các vn đ tôn giáo. Ch nghĩa thế tc là cm t được nhc đến như mt trong nhng nguyên lý cơ bn ca các nhà nước hin đi, đng thi được dùng đ lý gii cách thc mà chính ph cũng như các cơ quan tư pháp ca Pháp phn ng trước s kin Charlie Hebdo.

Lut Khoa tp chí trân trng gii thiu bài viết ca tác gi Nguyn Anh Tun v nguyên lý thế tc, trước khi bt đu đăng ti chuyên đ dài kỳ v v vic Charlie Hebdo t ngày mai, 5/2/2014.

***

Hai nguyên lý cơ bn ca ch nghĩa thế tc là phân tách nhà nước khi các t chc tôn giáo; và tt c người dân vi bt k tôn giáo nào (k c không tôn giáo) đu bình đng trước pháp lut.

Thế tc b lãng quên

Ngày 28 tháng 10 năm 2014, trong chuyến công du n Đ, Th tướng Nguyn Tn Dũng đã viếng thăm B Đ Đo Tràng [1]. Hình nh người đng đu Chính ph ngi xếp bng, tay đeo tràng ht, cung kính chp tay ly Pht như mt Pht t thun thành xut hin khp trên các t báo ln ca Vit Nam. Tuy nhiên, chưa thy ai đt vn đ liu hành vi trên ca ông có mâu thun vi vic ông ph nhn có theo bt kỳ tôn giáo nào trong các bn khai lý lch ca mình. Cũng vy, công lun Vit Nam lúc y cũng vng bóng nhng cuc tranh cãi v tính hp lý ca nhng hành vi tôn giáo nơi công cng ca các lãnh đo quc gia, điu đôi khi s b coi là tht sách v chính tr (politically incorrect) nhng nước coi trng tính thế tc.

Th tướng Nguyn Tn Dũng tham d nghi l tôn giáo ti đn Mahabodhi B Đ Đo Tràng ca n Đ ngày 27 tháng 10, năm 2014 trước khi đến New-Delhi. nh: AFP/RFA
Trong mt din biến khác, ngày 9 tháng 11 năm 2014, y ban An toàn Giao thông Quc gia, mt cơ quan trc thuc Chính ph, phi hp vi Giáo hi Pht giáo Vit Nam t chc đi l cu siêu cho tt c nn nhân tai nn giao thông trong c nước. Tham d đi l này vi tư cách Phó Ch tch y ban ATGT QG, B trưởng Đinh La Thăng phát biu:

“Với s gia h ca mười phương chư Pht, cùng công đc trì nim ca hàng trăm tăng ni, tín đ Pht t và gia đình thân quyến ti trai đàn cu siêu s giúp cho hương linh nhng người không may b t nn do tai nn giao thông siêu đăng Pht quc. Cũng nh đo hnh ca chư Pht, chư tăng ni gia trì cho gia đình các nn nhân đ nim tin, ngh lc nén nhng đau thương mt mát, sm vượt qua nhng khó khăn trước mt đ tiếp tc xây dng cuc sng và xã hi ngày thêm an lành, tt đp”. [2]

Tht khó đ phân bit gia phát biu ca mt viên chc chính ph vi mt chc sc tôn giáo trong trường hp này. Tuy vy, cũng như trường hp Th tướng, thi đim đó công lun Vit Nam không xut hin mt cuc tranh lun đáng k nào v gii hn can d ca cơ quan hành chính vào các sinh hot tôn giáo cũng như vn đ tính cht trung lp v tôn giáo trong các phát ngôn ca viên chc đi din chính ph.

Dường như, tính thế tc trong phát ngôn và hành đng ca chính khách vn chưa hoc không phi là mt ch đ được quan tâm trong dư lun Vit Nam, mc dù, cp đ hành chính, đã có quy đnh cm th cúng và thc hành nghi l tôn giáo trong cơ quan nhà nước; và, cp đ tư tưởng, nhà nước Vit Nam đã nhiu ln khng đnh trong Hiến pháp rng h chn ch nghĩa Marx-Lenin, mt hc thuyết duy vt, làm nn tng tư tưởng cho mi hot đng ca nhà nước và xã hi.

Ngược dòng lch s

“Đại Sán, tu sĩ Pht giáo người Trung Hoa được nói đến các chương trước, vào năm 1695, đã quan sát thy cung đin ca Nguyn Phúc Chu được trang hoàng vi c Pht giáo, trướng, cá g và nhng qu chuông ln ngược, ging như mt ngôi chùa Pht giáo vy” [3]. Li Tana trong tác phm X Đàng Trong đã trích thut nhng mô t ca nhà sư Đi Sán đ cho thy trong quá trình lp quc Đàng Trong, các chúa Nguyn đã chn Pht giáo Đi tha làm tôn giáo nhà nước (state religion) đ khng đnh và cng c tính chính danh thế quyn ca h bng mt kiu cách mà O.W. Wolters ch ra, Đông Nam Á, “đa v vua có tính cách duy nht ch bi vì đó là mt đa v có tính cách tôn giáo” [4].

Đây là mt hin tượng thú v, song các chúa Nguyn Đàng Trong không phi là thế lc chính tr đu tiên hoc duy nht trong lch s Vit Nam xác lp Pht giáo làm tôn giáo nhà nước nhm cng c tính chính danh vương quyn. Các triu đi Lý – Trn cũng th hin xu hướng này đm nét, vi đc trưng là s ph biến ca hin tượng các nhà sư tham chính, nm gi các v trí cao cp trong triu đình (chng hn, các Quc sư cho vua Lý đa phn là các bc tăng sư), cũng như hin tượng xut gia ca các v vua khi đang đnh cao quyn lc, đc bit có nhng v như Pht Hoàng Trn Nhân Tông còn là t ca mt tông phái thin.

Tuy vy, lch s Vit Nam cũng ghi nhn nhng trào lưu phê phán mô hình nhà nước Pht giáo, đc bit là trong các giai đon thng thế ca Nho gia khi nó được các lc lượng nm quyn la chn làm h tư tưởng thng nht ca quc gia. Lê Thánh Tông (1442-1497) trong mt bài văn sách thi Đình đã đưa ra nhn đnh không my tt đp v các tôn giáo thnh hành by gi – mt biu hin cho thy sc nh hưởng ca Pht giáo như là mt quc giáo khuynh loát đi sng chính tr quc gia đã không còn na dưới thi Hu Lê:

Giáo lý của đo Pht, đo Lão hết thy đu mê đời, lừa dân, che lp nhân nghĩa, cái hi ca nó không th k hết, mà lòng người li rt tin, mê” [5].

T nhng nhn đnh đó, Lê Thánh Tông đã lnh cho các ph, l không xây thêm chùa, quán mi. Bên cnh đó, thi Hng Đc cũng chng kiến s biến mt ca gii tăng quan, mà thay vào đó khoa c đóng vai trò ch cht trong vic tuyn la người tài ra làm quan.

Có quan đim cho rng nhng biu hin này phn ánh quá trình thế tc hóa ch các tôn giáo đã mt hoc gim dn thm quyn ca nó (thông qua giáo hi và chc sc) đi vi hot đng qun tr quc gia, và phn nào đó, đi vi xã hi. Tuy vy, mt s khác li cho rng hin tượng “phế Pht, lp Nho” ca triu Hu Lê, hoc sau này là triu Minh Mng, chưa th được coi là biu hin ca quá trình thế tc hóa, mà đơn thun ch là vic thay đi tôn giáo được chn làm quc giáo. S khác bit quan đim này liên đi trc tiếp vi nhng tranh lun rng Nho giáo có nên được coi là mt tôn giáo hay đơn thun ch là mt h thng triết lý và đo đc v đi nhân x thế và tr nước. [6]

Thế tc hóa: Biu hin ca quá trình Lý tính hóa và Hin đi hóa

Gia thế k 19, trong khi Vit Nam, Minh Mng và sau đó là Thiu Tr đang mi mê thi hành nhng chính sách hà khc v tôn giáo như cm đo, sát đo đ bo v ging mi Nho gia thì nước Anh, nhà văn George Jacob Holyoake (1846) đã ln đu tiên s dng thut ng chủ nghĩa thế tc (secularism) nhưlà một kiu quan đim ch quan tâm ti nhng vn đ có th được kim tra bng kinh nghim trong cuc đi này” [7].

Nhà văn George Jacob Holyoake (1817-1906). nh: BBC


Có ngun gc t s ni lên ca Cách mng Khoa hc và K nguyên Khai minh và đi lin là s suy thoái v tm nh hưởng ca tôn giáo nói chung và Giáo hi La Mã nói riêng châu Âu, tiến trình thế tc hóa (secularization) đã din ra sâu rng trên khp các mt ca đi sng chính tr xã hi và tr thành mt biu hin đc sc ca tiến trình lý tính hóa (rationalization) và hin đi hóa (modernization), làm thay đi b mt Tây phương thi by gi.
Hai nguyên lý cơ bn ca ch nghĩa thế tc là phân tách nhà nước khi các t chc tôn giáo; và tt c người dân vi bt k tôn giáo nào (k c không tôn giáo) đu bình đng trước pháp lut. [8] Đây cũng chính là nhng đc đim ca văn hóa chính tr hin đi các nước Tây phương mà da trên đó, t do tôn giáo, tinh thn đa nguyên và khoan dung được bt r.

Không ch cp đ văn hóa chính tr, tính thế tc còn được khng đnh trong các văn bn pháp lý các nn dân ch. Nếu như Tu chính án th Nht là li tuyên xưng cho tính cht thế tc ca Hiến pháp Hoa Kỳ (và được cng c qua nhiu án l trong đó Ti cao Pháp vin vin dn Tu chính án này) thì Pháp, tính cht này được ghi nhn trong mt lot các văn kin quan trng t Tuyên ngôn Nhân quyn và Dân quyn, Lut 1905 v Phân chia Nhà th và Nhà nước, ri sau đó là Hiến pháp 1958.

Tu chính án th Nht, Hiến pháp Hoa Kỳ:

Quốc hi s không ban hành mt đo luật nào nhằm thiết lp tôn giáo hoc ngăn cm t do tín ngưỡng, t do ngôn lun, báo chí và quyn ca dân chúng được hi hp và kiến ngh Chính ph sa cha nhng điu gây bt bình.

Như vy, đ tr thành nhng nhà nước thế tc (secular state) như hin nay các quc gia Tây phương đã đi mt chng đường dài c cp đ lý thuyết ln thc hành mà kèm vi nó là không ít nhng biến đng lch s. Nhưng bù li, ch nghĩa thế tc, mt khi đã bt r và cu thành mt phn ca văn hóa chính tr, s giúp to ra mt khuôn kh pháp lý và tp quán xã hi tôn trng t do tôn giáo, t do biu đt, tinh thn đa nguyên và bình đng, t đó cng c nn móng cho các nn dân ch t do, nht là trong bi cnh đa tôn giáo, đa văn hóa như hin nay.

T góc đ đó mi thy, thiếu vng nhng cuc tranh lun v tính thế tc trong đi sng chính tr xã hi mt nước đa tôn giáo như Vit Nam, có khi li không phi mt điu gì đáng mng.

Tài liu tham kho: 



[3][4]: Li Tana, Xứ Đàng Trong, NXB Tr 2014, Nguyn Ngh dch, tr.225


[6]:Yong Cheng, Confucianism as Religion: Controversies and Consequences, NXB Brill, tr.1

[7]: George Jacob Holyoake, English Secularism (online version)

[8]:National Secular Society, What is Secularism?

Nguồn: Theo Luatkhoa.org
 

Quảng Cáo

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire