Từ việc Indonesia đổi tên biển nhìn lại chuyện sử dụng địa danh Biển Đông

Tiến sĩ Trần Công Trục

Thứ Sáu 14/7/2017, Báo Thanh Niên đưa tin, Indonesia ngày 14/7 đặt tên lại vùng đặc quyền kinh tế của nước này ở phía Bắc quần đảo Natuna, nằm ở rìa phía Nam Biển Đông, là Biển Bắc Natuna. [1]

Khi công bố bản đồ chính thức mới, Thứ trưởng Bộ Hàng hải phụ trách vấn đề chủ quyền trên biển của Indonesia, Arif Havas Oegroseno, nói rằng:

Vùng biển được đặt lại tên là nơi có các hoạt động dầu khí, được gọi là “Biển Bắc Natuna”, tiếng Anh viết là North Natuna Sea. 

Đây không phải là lần đầu tiên Indonesia nỗ lực đổi tên một phần vùng biển thuộc Biển Đông. 

Hồi tháng Tám 2016, Jakarta đã lên kế hoạch đổi tên vùng biển quanh quần đảo Natuna, khu vực ở phía tây bắc Borneo của Indonesia và vẫn nằm trong phạm vi 200 hải l‎í vùng đặc quyền kinh tế của Jakarta. 

Khi đó, báo South China Morning Post dẫn lời một quan chức chống đánh bắt cá lậu của Indonesia nói rằng:

Nước này sẽ nộp đề xuất lên Liên Hợp Quốc và nếu không ai phản đối... khu vực đó sẽ có tên chính thức là “Biển Bắc Natuna".

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng, ảnh: Reuters.

Lập tức cũng trong ngày 14/7, Trung Quốc liền có ngay tuyên bố phản đối rằng: việc đổi tên Nam Hải (cách Trung Quốc gọi Biển Đông) là hành động vô nghĩa. 

Ông Cảnh Sảng, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói trong cuộc họp báo thường lệ:

"Tôi thấy rằng một số quốc gia làm cái việc được gọi là 'đặt lại tên' là chuyện hoàn toàn vô nghĩa, không có ích cho các nỗ lực chuẩn hóa các địa danh...

Chúng tôi hy vọng các quốc gia có liên quan sẽ nhìn về cùng hướng với Trung Quốc và tiếp tục duy trì thích hợp tình thế thuận lợi hiện nay tại vùng biển Nam Trung Hoa, điều không dễ gì đạt được.".

Để lý giải về những tranh cãi nói trên, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về các tên gọi và giá trị pháp lý của chúng.

Đó là những tên gọi được các bên liên quan sử dụng để gọi vùng biển nằm về phía Tây Thái Bình Dương mà hiện nay đang tồn tại những tranh chấp rất phức tạp và nhạy cảm.

1. Biển Đông là một biển rìa lục địa, ở phía tây Thái Bình Dương, là vùng biển nửa kín trải rộng từ Singapore tới eo biển Đài Loan, bao phủ một diện tích khoảng 3,5 triệu km2. 

Đây là biển lớn thứ tư thế giới, sau biển Philippines, biển San Hô và biển Ả Rập, có vị trí quan trọng về địa - chính trị, địa - kinh tế, địa - chiến lược… của khu vực và quốc tế. 

Vì thế, vùng biển này và các quần đảo trong đó là đối tượng tranh chấp và xung đột giữa nhiều quốc gia trong vùng, nhất là trong bối cảnh hiện nay.

Vùng biển này được gọi bằng nhiều tên khác nhau, xuất phát từ thói quen truyền thống hay xuất phát từ những mục đích, động cơ khác nhau:

- Người phương Tây gọi biển này là South China Sea (tiếng Anh), Mer de Chine méridionale (tiếng Pháp), Mar da China Meridional (tiếng Bồ Đào Nha). 

Những tên gọi này thường được ghi trên các hải đồ của những nhà hàng hải phương Tây, trong các tài liệu khoa học, pháp lý, chính tri, ngoại giao…

Vì vậy, cho đến nay, chúng đã trở thành địa danh được thừa nhân rộng rãi trên trường quốc tế. 

- Người Việt Nam gọi vùng biển này là Biển Đông. Đây là tên riêng do người Việt Nam dùng để gọi vùng biển này và tên gọi này đã đi vào tiềm thức, tâm khảm của người Việt Nam từ bao đời nay: 

Ca dao Việt Nam có câu: “Thuận vợ thuận chồng, tát Biển Đông cũng cạn. Thuận bè thuận bạn, tát cạn Biển Đông”.

Bình Ngô Đại Cáo của Nguyễn Trãi, bản chữ Hán viết Biển Đông là 東海 (Đông Hải):

“Quyết Đông Hải chi thủy bất túc dĩ trạc kỳ ô.

Khánh Nam Sơn chi trúc bất túc dĩ thư kỳ ác”.

(Nước Biển Đông không rửa sạch mùi.

Trúc Nam sơn không ghi hết tội).

Vào đầu những năm 80 của thế kỷ XX, tên Biển Đông đã được Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam sử dụng chính thức trong Công hàm gửi đến Tổ chức Khí tượng Thế giới.

Logo của Quỹ hỗ trợ nghiên cứu Biển Đông sử dụng tên dịch danh từ Biển Đông sang tiếng Anh là "East Sea", theo Tiến sĩ Trần Công Trục, có thể gây hiểu lầm và trúng bẫy "chuẩn hóa địa danh" của Trung Quốc. Ảnh do tác giả cung cấp.

Trong Công hàm này, Việt Nam đã xin đăng ký thông báo tình hình khí tượng của Biển Đông, viết bằng tiếng Anh là Bien Dong Sea hay tiếng Pháp là Mer de Bien Dong.

- Người Trung Quốc, trong các sử liệu thời Hán (206 trước Công nguyên - 220 sau Công nguyên) và thời Nam Bắc triều (420 - 559), biển này được ghi là 漲海 (Trướng Hải) hay 沸海 (Phí Hải).

Từ thời Đường (618 - 907) đổi gọi là 南海 (Nam Hải). Từ thời cận đại thì có thêm tên gọi là 南中国海 (Nam Trung Quốc Hải) và 中国南海 (Trung Quốc Nam Hải).

- Người Philippines gọi là Biển Luzon, gọi theo tên hòn đảo Luzon của Philippines. Thời gian gần đây thì Manila đổi tên gọi thành Biển Tây Philippines.

 2. Cũng cần khẳng định rằng, về mặt pháp lý, tên gọi không phải là yếu tố có giá trị để khẳng định chủ quyền của một quốc gia đã đặt tên cho một khu vực địa lý nào đó. 

Chẳng hạn: gọi là Ấn Độ Dương không có nghĩa đại dương này thuộc về Ấn Độ; vịnh Thái Lan không có nghĩa là vịnh này hoàn toàn thuộc về Thái Lan; vịnh Bắc Bộ, không có nghĩa vịnh này là hoàn toàn thuộc về Việt Nam…

Cho nên, dù Việt Nam gọi là Biển Đông thì người Việt Nam không bao giờ cho rằng toàn bộ vùng biển này là của Việt Nam. 

Tương tự, người Philippines mới đây gọi vùng biển này là Biển Tây Philippines.

Và mới đây Indonesia gọi một phần Biển Đông nằm ở phía Bắc Natuna là Biển Bắc Natuna, cũng không có nghĩa họ muốn đòi toàn bộ hay một phần vùng biển này thuộc về họ, của riệng họ.

Theo chúng tôi, sở dĩ Philippines, Indonesia mới đây muốn đổi cách gọi như vậy có lẽ là để đối phó với yêu sách của Trung Quốc muốn chiếm trọn Biển Đông.

Trung Quốc đặt hơn 80% diện tích Biển Đông trong “đường lưỡi bò” (hay “đường 9 đoạn”, “đường chữ U”), với lập luận rằng: 

Trung Quốc có “danh nghĩa lịch sử”, “chủ quyền lịch sử” và người Trung Quốc đã từng “phát hiện, sản xuất, sinh sống, đặt tên…”; vì vậy, “quốc tế đã công nhận và gọi vùng biển này là South China Sea (biển Nam Trung Hoa)”…

Như vây, việc thay đổi tên gọi đúng là một việc làm “vô nghĩa”, nếu xét về giá trị pháp lý. 

Tuy nhiên, nếu xét về động cơ chính trị, thì phải thấy rằng việc thay đổi tên gọi nói trên cũng là cách để chống lại yêu sách đường “lưỡi bò” bằng chiến thuật “chuẩn hóa các địa danh” mà chính Trung Quốc đang áp dụng.

Có lẽ cũng vì thế mà có không ít học giả quốc tế cho rằng để tránh hiểu nhầm và bị lợi dụng, nên chăng quốc tế thống nhất gọi vùng biển này là South East Asia Sea (Biển Đông Nam Á).

3. Để tránh bị mắc bẫy “chuẩn hóa địa danh” do Trung Quốc “cài đặt” nhằm hợp thức hóa yêu sách vô lý của họ, nhân sự kiện này, chúng tôi muốn một lần nữa xin lưu ý bạn đọc, các phóng viên báo chí, các học giả, chính khách, các cơ quan quản lý có liên quan của Việt Nam:

Một là, nên thống nhất sử dụng tên gọi “Biển Đông” (viết hoa cả hai từ), không viết là “biển Đông” như vẫn còn tồn tại trên một số văn bản, bài viết…

Hai là, trong các văn bản tiếng Anh thì phải viết là Bien Dong Sea, trong các văn bản tiếng Pháp là Mer de Bien Dong, mà không dịch là East Sea (tiếng Anh) hay Mer de l’Est (tiếng Pháp). 

Để cho người nước ngoài dễ tra cứu, có thể chua thêm tên quốc tế là South China Sea trong các tài liệu nghiên cứu khoa học…

Hiện nay, trong nhiều văn bản,tài liệu, logo, tiêu đề của các cuộc hội thảo, tọa đàm bằng tiếng Anh vẫn còn có sự nhầm lẫn đáng tiếc này.

Tài liệu tham khảo:

[1]http://thanhnien.vn/the-gioi/indonesia-doi-ten-mot-phan-bien-dong-855551.html

Tiến sĩ Trần Công Trục

Nguồn : Theo GDVN