Một việc nên làm

Nguyễn Đình Cống

Mỗi người cần giỏi một thứ, nên biết rộng nhiều thứ khác.  Để giỏi, để biết cần học, thực hành, chiêm nghiệm  trong cuộc đời và đọc sách. Càng ngày sách càng nhiều, lớp sau chồng lên lớp trước, trong đó có nhiều sách hay. Trừ trường hợp cần đọc kỹ, có tính nghiên cứu, còn lại, để đọc được nhiều,  chỉ nên đọc đến mức nắm được nội dung, hiểu được  điều cơ bản. Muốn vậy cần có khả năng đọc nhanh, nhưng khả năng này không phải ai cũng luyện được. Cách thứ hai là cứ kiếm sách về để đó, đọc lướt vài đoạn, thích thì đọc thêm, không thì thôi. Cách thứ ba là đọc những bản tóm lược. Cách này hay, nhưng bị động vì cần có ai đó tóm tắt hộ. 

Trong thời gian ở Pháp năm 1980 tôi đã đọc khá nhiều sách tóm tắt như vậy.

Để góp phần nâng cao trình độ tri thức cho dân tộc, đặc biệt là cho tầng lớp có học vấn cao, nhiều Nhà xuất bản, (đặc biệt là NXB Tri Thức)  đã dịch,  phát hành những tác phẩm nổi tiếng của thế giới. Đó là những sách với nội dung khó, khá dày, nhiều tập. Những sách này rất kén độc giả. Mỗi cuốn in ra từ một đến vài ngàn bản (sách  Sapiens- lược sử loài người – của  Yuval Noah Harari- in 5000 bản),  may ra chỉ có vài chục đến vài trăm người đoc, số bản sách  còn lại nằm yên một chỗ. Điều này tạo ra lãng phí và mục tiêu phổ biến kiến thức trình độ cao cũng không thực hiện được. Nên chăng những sách như vậy chỉ cần in vài trăm bản để trong các thư viện và  phát hành đến những người thực sự cần đọc. Ngoài ra, để phổ biến rộng rãi nên phát hành nhiều ngàn, nhiều vạn  bản tóm tắt.

 Hồi anh Phạm Khiêm Ích (NXB Tri thức) còn sống, tôi bàn với anh việc tổ chức tóm tắt và xuất bản sách như vậy. Anh Ích rất hoan nghênh, nhưng chưa kịp làm đã vội qua đời.  Tháng 10 năm 2018, Giám đốc NXB Tri Thức, GS Chu Hảo suýt bị kỷ luật đảng vì in sách có quan điểm không phù hợp với Mác Lê ( suýt bị vì ông đã  rời bỏ đảng  khi đảng chưa kịp tuyên bố kỷ luật). Nhân dịp này tôi tự ý tóm tắt  quyển sách Đường về nô lệ  của Hayek và phổ biến trên mạng xã hội. Quyển này là đầu số trong số sách bị lên án. Sau đó tôi cũng đã tóm tắt sách "Tại sao các quốc gia thất bại". Việc này tôi hơi liều vì tự làm mà không xin phép người giữ bản quyền. Bản tóm tắt công bố trên mạng được nhiều người đánh giá tốt. Hiện nay tôi vẫn đang âm thầm làm tóm tắt một số cuốn  mà tôi đoán là nhiều người mong đợi.

Tôi đề nghị các nhà sách, nhà xuất bản tham khảo việc làm trên đây, tổ chức việc tóm tắt sách và xuất bản chúng một cách bài bản. Qua việc tóm tắt 6 quyển sách tôi  rút ra được vài kinh nghiệm, tôi sẵn sàng chia sẻ với những ai quan tâm.