14/10/2021

Việt Nam - để sẵn sàng cho những khủng hoảng trong tương lai (Phần 1)

Nguyn Lương Hi Khôi


Ca sĩ Thủy Tiên trao hàng cứu trợ cho nạn nhân lũ lụt ở miền trung, 15/10/2020. Một số địa phương, nơi nhận được hỗ trợ của Thuỷ Tiên năm ngoái, hiện đang phải thu thập các chứng cứ hoạt động từ thiện của ca sỹ năm 2020 tại đây để báo cáo Bộ Công An.

Đi dch COVID-19 đã bc l nhng li h thng thuc v h điu hành" ca Vit Nam, cho thy Vit Nam không th ch sa cha nhng chi tiết b ni mà phi sa cha căn bn tm cu trúc.


Đi dch Covid 2020-2021 này s không phi là ln cui cùng. thi đi bt n và thay đi khôn lường ngày nay, s còn nhiu đi dch khác, nhiu cuc khng hong khác đang ch Vit Nam phía trước.

Nếu không ci cách, Vit Nam không th sn sàng khi đi din vi nhng khng hong tiếp theo.

Ci cách đu tiên Vit Nam phi thc hin ngay t bây gi là tha nhn và thúc đy cho xã hi dân s đích thc phát trin.

Vai trò ca xã hi dân s Sài Gòn trong 4 tháng phong to

Mùa hè 2021, lãnh đo Tp. HCM chng dch bng cách khoá cht mi tuyến đường giao thông. H không tính toán xem cái gì s thay thế cho mng lưới cung ng nhu yếu phm cho đi đô th 10 triu dân (s người cư trú thc tế là khong 14 triu) này.

Mng lưới chui cung ng này vn thường ngày hot đng liên tc không ngng ngh, nay bng dưng b vô hiu hoá. Lương thc Min Tây, Tây Nguyên tha ma, phi vt b trong khi Sài Gòn b đói.

Chính trong hoàn cnh này, Sài Gòn chng kiến vai trò ca xã hi dân s đi vi s tn vong ca thành ph.

Hàng trăm hi nhóm thin nguyn t đng xut hin, t quyên góp và t chc giúp đ đng bào. Có nhng nhóm thin nguyn trong cng đng người M gc Vit, vn chy khi Vit Nam bng nhiu con đường khác nhau sau ngày 30/4, đã quyên góp bên ngoài đ gi v giúp các nhóm thin nguyn hot đng ti Sài Gòn. H giúp đ theo nguyên tc thà cho nhm còn hơn b sót", c thy đói là giúp.

Tháng 7, tháng 8, khi các bnh vin quá ti mà không có thêm bnh vin mi, khi s bnh nhân F0 tr nng ti nhà và s người t vong Sài Gòn tăng vt, hàng lot nhóm tình nguyn cung cp Oxy ti nhà đã ra đi.

Trong s đó, Trm Ô Xy Cng đng Sài Gòn là nhóm hot đng mnh nht, cung cp Ô Xy cho khong 500 bnh nhân F0 ti nhà mi tun, dưới s hướng dn ca các nhân viên y tế. Trm có hàng trăm tình nguyn viên tham gia. Trm ngng hot đng đu tháng 10, sau khi Sài Gòn g phong ta.

Nếu Sài Gòn trước đó không có mt xã hi dân s sơ khai thì không xut hin được nhng nhóm như vy.

Mun có mt xã hi dân s phát trin lành mnh, bn vng, giúp cho kinh tế xã hi tiến b, tng công dân phi có mt không gian m v mt xã hi - chính tr đ rèn luyn các k năng xã hi và lãnh đo, đ nhng người có cùng mi quan tâm, cùng mt h giá tr có th kết ni vi nhau, thc hin nhng d án xã hi h cho là cp thiết cho s phát trin chung.

Người sáng lp Trm Ô Xy Cng đng Sài Gòn k trên không phi xut hin mt cách ngu nhiên. Ch tng là mt trong 200 nhà lãnh đo tr xut sc châu Á - Thái Bình Dương ca chương trình Obama Foundation Leaders Asia - Pacific (xem báo Thanh Niên, 2019), sáng lp Saigon Compass hot đng bo v môi trường, sáng lp Cng đng Vườn giun đt đ thúc đy các phương pháp canh tác bo v môi trường và đa dng sinh hc.

Và ngay khi Sài Gòn b phong to, trước cnh dân b nht sau nhng hàng rào km gai không có tiếp tế, ch sáng lp nhóm Chuyến rau vui v" đ cung cp thc phm min phí cho người dân Sài Gòn khi b phong to.

Không có mt quá trình hot đng xã hi và dn thân như vy, người sáng lp Trm Ô Xy Cng đng Sài Gòn không th mt sm mt chiu thành lp được nhóm thin nguyn y, thu hút được hàng trăm tình nguyn viên, nhn được s tin cy đóng góp ca các nhà ho tâm, s tư vn ca các chuyên gia y tế, s h tr ca chính quyn đa phương, và hn s chưa có đ năng lc, kinh nghim đ điu hành mt công vic phc tp như vy.

Xem facebook ca các thành viên ca Trm Ô Xy Cng đng Sài Gòn, chúng ta thy mt nghch lý” là h luôn bày t lòng biết ơn đi vi cuc đi, vi người khác, trong khi chính h đang cu người.

Cái “nghch lý" này là common sense" (l thường, lương tri lương năng", lương thc") nhng con người dn thân như h, vn ph biến tt c các nn văn hoá và xã hi khác nhau.

Chưa rõ Vit Nam có cn mt chính quyn mnh hay không, nhưng chc chn cn mt xã hi mnh. Điu y đã rõ ràng ngay c khi không có đi dch. Đi dch p đến, điu y càng rõ hơn.

Mt xã hi mnh là mt xã hi t do đ sinh ra nhng người dn thân. Xã hi nào có được mt ít t do thì cũng s có được mt ít người dn thân, càng nhiu t do thì càng nhiu người dn thân. Xã hi toàn tr s không còn người dn thân.

Sc mnh ca mi quc gia nm s lượng nhng con người dn thân vì cng đng như thế.

Các t chc dân s - nhà nước hoá" trong đi dch

Vit Nam mt mt kim soát xã hi dân s, mt mt đu tư ngân sách cho các t chc chính tr xã hi, v bn cht phi thuc v xã hi dân s, nhưng li b hành chính hoá, tr thành mt phn ca b máy nhà nước.

Theo mt nghiên cu năm 2016, Vit Nam, ngân sách nhà nước tn khong 14 ngàn t đng đ tr lương cho công chc các t chc xã hi dân s" do nhà nước nuôi này.

Vy trong gn 4 tháng Sài Gòn phong ta, các t chc chính tr xã hi dân s" nhưng b nhà nước hoá này đã đóng góp nhng gì cho người dân thành ph?

Xem trên website ca Mt trn T quc Tp. HCMHi Ph n Tp. HCMHi Nông dân Tp. HCMCông đoàn Tp. HCMĐoàn Thanh niên Cng sn Tp. HCM, ta thy các t chc này vn ch làm nhng công vic như nhng ngày thường, thăm hi, giám sát", tng quà, “đng viên", dân vn".

Riêng Đoàn Thanh niên Cng sn nói là thành lp nhiu đi tình nguyn h tr chng dch, làm nhng công vic như h tr khai báo y tế, ly mu xét nghim, h tr vn chuyn thc phm t các cht gác vào nhà dân, trc cht khu cách ly, trc các cht giao thông

Mc dù không loi tr kh năng nhiu nhóm tình nguyn vn xut hin t phát, sau đó được “đăng ký" như là nhóm do Đoàn Thanh niên Cng sn t chc, cũng không loi tr kh năng nhiu hot đng trong báo cáo đã ly thành tích ca cán b là thanh niên các cơ quan khác gp vào thành tích ca mình, vi lý do người thc hin các cơ quan khác cũng là “Đoàn viên" thanh niên (mt kiu báo cáo ph biến ca Đoàn Thanh niên), nhưng các hot đng mà cơ quan này báo cáo đu là nhng vic làm đáng trân trng, khi người dân thành ph rơi vào cơn bão đi dch.

Không th nói rng nhng vic làm ca các t chc xã hi dân s" được nhà nước nuôi trong bi cnh đi dch là vô ích. Tôi cũng không mun nói rng cán b nhà nước ca các t chc dân s" này không tn tâm. Nhiu người trong s h đã làm vic nhit tình.

Tuy nhng t chc dân nuôi tn 14 ngàn t tin thuế mi năm này làm được nhiu vic có ích cho dân trong đi dch, nhng vic có ích này không đáng gì so vi chi phí mà thuế máu ca dân phi b ra đ nuôi.

Công đoàn là mt t chc v bn cht là thuc xã hi dân s, phi nhà nước, nhưng b nhà nước hoá tr thành mt b phn ca chính quyn. Chúng ta thy gì t đóng góp ca t chc này đi vi công nhân Sài Gòn, Bình Dương trong sut 4 tháng phong to?

Cho đến nay, t chc Công đoàn vn đang đem 29 ngàn t đng gi ngân hàng thương mi đ kiếm li (Xem báo Thanh Niên, 23/9/2020). Cũng năm ngoài, Kim toán Nhà nước ca Vit Nam phi yêu cu Tng liên đoàn Lao đng chm dt mang tin công đoàn đi góp vn và cho vay" (VietnamNet, 9/9/2020).

Tng thu tài chính ca t chc công đoàn Vit Nam trong 7 năm, t 2013 đến 2019, lên đến hơ100.353 t đng (gn 4,5 t dollars). Nhưng chính Kim toán Nhà nước đã ch ra, trong t chc này, dưới cơ s thiếu tin hot đng, bên trên đem tin gi ngân hàng”.

Đó là cách hot đng ca t chc dân s" nhà nước hoá này trong nhng ngày thường.

Còn trong đi dch, khi công nhân Sài Gòn và Bình Dương b khoá cht trong các khu dân cư bao quanh các các khu công nghip, t chc này làm gì?

Vn thế: thăm hi, tng quà”, “đng viên, giúp đ, vn đng", làm nhng vic có tính hình thc, phong trào, ca nhng công chc hành chính.

Chúng ta thy gì vic chính quyn và bn thân các t chc dân s" nhà nước hoá, đc bit là Công đoàn, đã hoàn toàn bt ng và b đng trước vic hàng vn dân làm công nhân Sài Gòn, Bình Dương quyết tâm v quê bng tt c nhng phương tin mình có, xe đp, xe máy, và đôi chân trn, ngay sau khi g phong ta vào đu tháng 10?

S kin đó cho thy mt điu đã rt cũ, lâu nay ai cũng biết. Các t chc xã hi dân s" b nhà nước hoá, hành chính hoá này chưa bao gi là nhng người đi din cho dân.

Ngay c khi giúp dân trong hon nn, h ch làm vic như nhng công chc nhà nước đang làm công ăn lương.

H không có tinh thn ca xã hi dân s đích thc, dn thân giúp đi bng ni đau ca chính người mình giúp, giúp dân mà luôn mang tình cm biết ơn mt cách chân thành.

Nhng t chc xã hi dân s" b hành chính hoá này luôn biết báo cáo nhng con s làm lãnh đo nhà nước yên lòng, nói nhng điu lãnh đo nhà nước mun nghe.

Nhưng h không có kh năng báo cáo nhng con s mà bt c nhà lãnh đo nào cũng cn biết, không th nói nhng điu mà bt c nhà nước nào trong hoàn cnh ca Sài Gòn 4 tháng qua cũng cn phi lng nghe: bao nhiêu dân đang đói, nhng người dân đói thc s mun gì, cn phi làm gì đ chng dch mà không dn dân vào bước đường cùng.

“Xã hi dân s ca cá nhân

Vit Nam không có nhiu nhng t chc dân s được cp phép. Vic thành lp mt t chc xã hi" Vit Nam là điu vô cùng khó khăn vì nó làm chính quyn thy nhy cm".

Ông Trn Đăng Tun, tng là Phó Giám đc Đài Truyn hình Quc gia (tc là trong h thng chính tr Vit Nam, ông mang hàm th trưởng, có vai vế và nhiu mi quan h trong h thng), đã phi rt vt v mi có th xin được pháp nhân cho Qu Cơm có tht" (Qu trò nghèo vùng cao) đ giúp tr em min núi.

Năm 2012, vi uy tín xã hi ca mình, ông có th viết thư ng gi B Ni v thông qua mt t báo nhà nước, đ phàn nàn v vic chưa th xin được pháp nhân cho t chc t thin ca mình. Sau đó ông nhn được giy phép cho Cơm có tht".

Nếu người Vit Nam ai cũng phi có vai vế xã hi c như ông Trn Đăng Tun mi có th xin được pháp nhân cho t chc ca mình sau hơn mt năm ch đi mòn mi, xã hi Vit Nam không th ng phó được trước các khng hong vượt tm kh năng ca nhà nước, như các đt bão lũ ln min Trung hng năm hay khng hong y tế - xã hi hin nay.

Nếu không xin được pháp nhân cho nhóm, nhng con người dn thân s phi làm vic vi tư cách cá nhân. Khi tng cá nhân không đ sc, phi liên kết vi nhau thành nhóm đ gii quyết công vic, h s thành t chc" nhưng không khác gì hot đng chui", mà trong hoàn cnh Vit Nam, nhiu khi d dàng b dán nhãn là bt hp pháp".

Mt khác, hot đng vi tư cách cá nhân, hoc vi tư cách nhóm nhưng không có pháp nhân, phi làm chui, thì các cá nhân hay “nhóm chui" này s không được xã hi kim soát, không được nhà nước kim toán v mt thu chi tin bc.

Khi các nhóm phi có pháp nhân chính thc, có tài khon ngân hàng ca t chc thay vì s dng tài khon cá nhân, thì xã hi mi có th theo dõi và giám sát các nhóm này, nhà nước mi có th kim toán thu chi ca h.

Bn thân các nhóm nếu phát trin quy mô đ v tài chính, có th thuê nhân viên tài chính chuyên nghip đ minh bch v thu chi, tránh mc phi sai sót do không đ k năng qun lý tài chính liên quan đến nhng hot đng phc tp và có quy mô ln.

Ngược li, dn thân vào hot đng xã hi vi tư cách cá nhân quy mô ln rt d mc phi sai lm, và gi s nếu gp sai lm vì k năng qun lý tài chính còn yếu thì người hot đng xã hi cũng không có kh năng t bo v mình trước tn công ca các bên khác, thm chí có th vướng vào vòng lao lý.

B Công an Vit Nam đang điu tra các hot đng t thin ca ca s Thu Tiên năm ngoái ti min Trung. Mt s đa phương như tnh Qung Bình và Qung Tr, nơi nhn được h tr ca Thu Tiên năm ngoái, hin đang phi thu thp các chng c hot đng t thin ca ca s năm 2020 ti đây đ báo cáo B Công an. Đó là mt vic ai cũng thy là không th làm chính xác vào thi đim này, và quan trng hơn, có th khiến người dân vùng lũ đây không còn thy các đoàn t thin cá nhân đến trong các mùa lũ ti.

Mt din biến khác vào đu tháng 10 năm 2021: trong lúc B Công an điu tra vn đ tài chính ca hot đng t thin ca mt s cá nhân min Trung năm ngoái, thì Công an Tp. HCM điu tra hot đng ca các nhóm xã hi dân s t thin t 2020 đến nay, đ rà soát, đánh giá tình hình các cá nhân, t chc hot đng t thin t phát, kêu gi t thin trên đa bàn t năm 2020 đến nay. Có nhng thng kê c th, gm: tên cá nhân, t chc, quy mô, cơ cu t chc, mc tiêu hot đng, cơ s pháp lý.” (VietnamNet, 2/10/2021)

Khi nhà nước bt lc trước s phn hàng vn công nhân trong bước đường cùng, Sài Gòn bùng n hot đng t thin “t phát" trong nhng tháng phong ta. H giúp người khác trong nhng ngày khó khăn, ri chm dt hot đng khi không còn giãn cách xã hi". Làm cách nào công an điu tra cho hết nhng hot đng này?

Liu có cn điu tra cơ s pháp lý" ca nhng hot đng này, khi mà c hai người hp tác vi nhau là thành t chc, trong khi đó, ai cũng biết không t chc nào có giy phép c?

Nếu m rng ra toàn quc thì sao? Làm sao chính quyn có th nm hết các nhóm thin nguyn trong c nước khi Vit Nam đang bùng n các hot đng t thin ca xã hi dân s trước mt cuc khng hong y tế - xã hi to ln như vy? (Xem Tui tr: “Dch bnh đo ln tt c nhưng tình người thì không”)

Công an rt nên điu tra đ tìm ra nhng người li dng hot đng t thin đ trc li, ging như h cn điu tra tham nhũng ca quan chc vy.

Nhưng có mt điu quan trng hơn là to điu kin cho mt xã hi dân s phát trin vng mnh.

Điu đó s giúp cho công an không cn phi điu tra xem ai đang làm t thin, ai đang kêu gi người khác góp tin t thin đ ri b túi riêng.

Xã hi dân s vng mnh vi các nhóm t chc dân s được công nhn chính thc mt cách d dàng, cũng giúp nhà nước nm rõ có nhng t chc nào đang hot đng, kim toán được hot đng thu chi ca h.

Điu đó cũng giúp mi người trong xã hi nói chung d dàng giám sát các t chc mình đóng góp tài chính.

Xã hi dân s vng mnh cũng giúp người dân t gii quyết các vn đ ca mình khi xã hi đi din vi nhng khng hong quy mô ln đến mc nhng nhà nước hùng mnh nht cũng bt lc.

Đó là điu hin nhiên tt c các nước phát trin.

 

09/10/2021

Nguồn: https://www.voatiengviet.com/a/viet-nam-san-sang-khung-hoang-tuong-lai/6264171.html


Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire