Dằn vặt của Hồng vệ binh trong Cách mạng Văn hóa Trung Quốc

50 năm sau ngày bắt đầu Cách mạng Văn hóa tại Trung Quốc, bà Yu Xiangzhen chưa hết cảm thấy tội lỗi về những điều bà đã gây ra.

Bà Yu Xiangzhen từng là một Hồng vệ binh. Ảnh: CNN

Yu Xiangzhen, một cựu biên tập viên đã về hưu, người mới chỉ là một cô bé 13 tuổi khi Cách mạng Văn hóa bắt đầu tại Trung Quốc, cho biết mình đã sống cả đời trong sự ám ảnh của cảm giác tội lỗi.

Năm 1966, bà Yu là một trong số nhiều Hồng vệ binh của Chủ tịch Mao Trạch Đông. Bản thân bà và hàng triệu học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông khác đã lên án giáo viên, bạn bè, gia đình mình. Họ cướp phá nhiều ngôi nhà, phá hoại tài sản của người khác.

Những cuốn sách giáo khoa ngày nay giải thích Cách mạng Văn hóa - với hàng trăm nghìn người bị sát hại và hàng triệu người khác bị lạm dụng và tổn thương tâm lý - như một phong trào chính trị được chủ tịch Mao khởi xướng và lãnh đạo "một cách sai lầm". "Nhưng trên thực tế, đó là một thảm kịch khủng khiếp mà tất cả chúng ta đều chịu trách nhiệm", bà Yu nhấn mạnh.

Ký ức đau buồn

Ngày 16/5/1966, khi bà Yu đang luyện chữ cùng 37 bạn học khác thì một giọng nói vang lên từ loa phóng thanh của trường, công bố quyết định của chính phủ về việc triển khai "Cách mạng Văn hóa". Lúc đó, bà Yu mới chỉ 13 tuổi.

"Các bạn học sinh thân mến, chúng ta phải theo sát Chủ tịch Mao", giọng đọc trên loa kêu gọi. "Hãy ra khỏi lớp học! Cống hiến bản thân mình cho Cách mạng Văn hóa!"

Ngay sau lời kêu gọi, hai cậu bạn học của bà Yu chạy ào ra khỏi cửa, hướng về phía sân trường và hét lên một điều gì đó. Bà Yu thì đi chậm rãi hơn, nắm tay người bạn thân nhất Haiyun cùng những người khác rời phòng học. Và đó là ngày cuối cùng bà được đến trường một cách bình thường.

Là những Hồng vệ binh bà Yu cùng những Hồng vệ binh khác sẽ buộc những ai bị xem là "tư sản" hoặc "người theo chủ nghĩa xét lại" phải chịu những hình phạt tàn nhẫn về tinh thần cũng như thể chất.

Và điều khiến bà Yu ân hận nhất là những gì đã làm với cô giáo Zhang Jilan.

"Tôi là một trong những học sinh tích cực nhất khi lớp học tổ chức một buổi đấu tố bà Zhang", bà Yu nhớ lại. "Tôi bịa ra những cáo buộc vô căn cứ, nói rằng bà ấy là một giáo viên nhẫn tâm, một phụ nữ lạnh lùng, mà tất cả đều sai".

Những người khác cáo buộc cô giáo là tín đồ Thiên chúa giáo bởi vì tên của bà có chữ "Ji", có thể liên quan tới đạo Thiên chúa. Những chỉ trích vô căn cứ của bà Yu và những người khác trong lớp sau đó được viết thành những biểu ngữ chữ lớn - một cách phổ biến để phê bình "những kẻ thù của giai cấp" và truyền bá thông điệp tuyên truyền. Những biểu ngữ này phủ kín cả bức tường bên ngoài phòng học.

Không lâu sau đó, giáo viên của bà Yu bị đưa tới chuồng bò - một nơi giam giữ tạm dành cho những người trí thức cùng "các nhân tố tư sản" - và phải chịu đủ hình thức lạm dụng, nhục mạ.

Mãi đến năm 1990 bà Yu mới gặp lại cô giáo của mình. Trong một cuộc họp lớp và đi chơi Vạn lý Trường thành, bà Yu và các bạn khác trong lớp đã chính thức nói lời xin lỗi cô giáo Zhang - người lúc đó đã ngoài 80 tuổi, về những gì họ gây ra cho bà.

Họ hỏi cô giáo mình về chuyện gì đã xảy ra trong chuồng bò. "Cũng không có gì quá tệ", người giáo viên nói. "Tôi bị bắt phải bò như một con chó trên mặt đất".

Khi nghe thấy điều này, bà Yu òa khóc. Khi đó bà chưa đầy 14 tuổi nhưng đã khiến cuộc sống của bà Zhang bi thảm. Hai năm sau khi được xin lỗi, bà Zhang qua đời.

Một nhóm Hồng vệ binh gồm các học sinh sinh viên. Ảnh: AFP

Bất an

Trong những ngày cao trào của Cách mạng Văn hóa năm 1968, mỗi ngày đều có nhiều người bị đánh đến chết ngay trước công chúng trong các phiên đấu tố. Những người khác tự tìm đến cái chết bằng cách nhảy lầu. Không ai có thể an toàn, và nỗi sợ hãi bị những người khác tố giác, mà trong nhiều trường hợp chính là những người bạn thân nhất và thành viên trong gia đình, luôn ám ảnh bà Yu.

Ban đầu, bà Yu quyết tâm trở thành một Hồng vệ binh nhỏ mẫn cán, nhưng có điều gì đó khiến bà thấy bất an. Khi thấy một học sinh dội cả một xô hồ lên người hiệu trưởng năm 1966, bà Yu cảm thấy có điều gì đó không ổn. Bà trở về ký túc xá một cách lặng lẽ, với cảm giác bất an và tội lỗi, nhưng bà Yu cho rằng mình chưa đủ tinh thần cách mạng.

Sau đó, khi bà được đưa cho một sợi thắt lưng và bị yêu cầu đánh một "kẻ thù cách mạng", bà Yu bỏ chạy và bị những Hồng vệ binh khác gọi là một kẻ đào ngũ. Cũng trong mùa hè năm đó, bà Yu lần đầu được thấy chủ tịch Mao – mặt trời đỏ của những Hồng vệ binh, tại quảng trường Thiên An Môn, cùng với một triệu đứa trẻ khác, cũng háo hức không kém.

Bà Yu nhớ khi đó cảm thấy vui mừng khó tả. Nhưng cũng không quá lâu sau, bà nhận ra sự ly tưởng hóa chủ tịch Mao một cách mù quáng chính là một dạng tôn thờ còn cuồng tín hơn cả sự sùng bái.

Cha của bà Yu, một cựu phóng viên chiến tranh của Tân Hoa Xã, đã bị gài bẫy và vu cáo là điệp viên, và bị đấu tố. Nhưng trong gia đình, ông đã cảnh báo bà Yu và anh em rằng phải "nghĩ kỹ trước khi hành động".

"Đừng làm gì để sau này các con phải hối tiếc cả đời", bà Yu kể lại lời cha.

Dần dần, bà Yu bắt đầu cảm thấy ghét vợ của ông Mao, Giang Thanh, người giữ vai trò lãnh đạo chủ chốt của Cách mạng Văn hóa. Bà miễn cưỡng cúi chào khi tổ lao động của mình tổ chức nghi thức bày tỏ sự tôn kính bắt buộc hàng ngày trước chân dung Mao Trạch Đông.

'Sữa sói'

Bà Yu tin rằng thế hệ của mình đã lớn lên bằng "sữa sói": "Chúng tôi sinh ra với sự thù hận, và được dạy dỗ để đấu tố và thù hận mọi người", cựu biên tập viên nói. "Một vài người bạn Hồng vệ binh của tôi cho rằng họ chỉ là những đứa trẻ ngây thơ bị dẫn dắt lầm lạc. Nhưng chúng tôi đều sai".

Bà Yu cảm thấy đau lòng khi nhiều người trong thế hệ của bà chọn cách lãng quên quá khứ, và một số thậm chí còn gọi đó là "những ngày xưa tốt đẹp", khi họ có thể đi khắp đất nước như những người có đặc quyền, những Hồng vệ binh vô tư lự.

Bà Yu thừa nhận bà phải chịu trách nhiệm về nhiều thảm kịch và các vụ hành hạ, và chỉ có thể bày tỏ hối tiếc với những người đã mất đi người thân trong Cách mạng Văn hóa.

"Nhưng tôi không muốn xin tha thứ. Tôi muốn kể sự thật về Cách mạng Văn hóa với tư cách một người đã trải qua những ngày điên rồ và hỗn loạn, để cảnh báo mọi người về sự hủy diệt khủng khiếp, để mọi người có thể tránh lặp lại nó", bà Yu chia sẻ.

Hoàng Nguyên