MAI THÁI LĨNH
Vào cuối năm 2017, giữa lúc các nhà quy hoạch
công bố một cách ồn ào dự án 3 ngàn tỷ để “hiện đại hóa khu phố trung tâm” Đà Lạt
thì ở một vị trí trung tâm khác (trung tâm của toàn thành phố chứ không chỉ là
khu phố trung tâm), một sự kiện đã xảy ra một cách khá lặng lẽ nhưng chắc chắn
sẽ để lại những hậu quả không thể lường trước cho tương lai của thành phố du lịch
nổi tiếng này…
Dalat Palace - một di sản kiến trúc:
Cho mãi đến gần đây, Dalat Palace luôn giữ vị
trí “đệ nhất khách sạn” của thành phố Đà Lạt. Mặc dù quyết định xây dựng đã có
từ năm 1916 (dưới thời của Toàn quyền Roume), mãi đến năm 1922 (dưới thời của
Toàn quyền Maurice Long), khách sạn mới được hoàn thành và đưa vào hoạt động với
tên gọi là Langbian Palace (hình 1):
 |
Hình 1: Khách sạn Langbian Palace thập niên 1930
|
Năm
1943, dưới thời của Toàn quyền Decoux, mặt tiền của khách sạn có sự thay đổi: những
đường nét cầu kỳ bị xóa bỏ, thay vào đó là một bề ngoài giản dị hơn (hình 2). Sự thay đổi này được thực hiện bởi kiến trúc
sư Paul Vesseyre
(1896-1963). Tên khách sạn cũng được đổi thành Dalat –Palace.
Vào thập niên 1990, khi Công ty Du lịch Lâm Đồng liên doanh với
tỷ phú người Mỹ Larry Hillbloom (1943 – 1995) để thành lập Công ty DRI, ông này
đã đổ vào đây 40 triệu $US để nâng cấp ba công trình (sân golf, khách sạn Dalat
Palace và khách sạn Du Parc). Mặt tiền của khách sạn lại thay đổi một lần nữa,
nhưng nhìn chung vẫn giữ lại diện mạo của lần sửa đổi trước, chỉ khôi phục lại
những họa tiết trang trí ở đường viền sát mái nhà (corniche) (xem hình 3). Nhà
tư bản người Mỹ xem ra cũng quý trọng thiên nhiên và đối xử với di sản kiến
trúc của Đà Lạt một cách văn minh.
 |
Hình 2 : Dalat Palace giữa thập niên 1960
|
 |
Hình 3 : Dalat Palace năm 2014
|
Cùng với sân golf Đồi Cù và khách sạn Du Parc,
số phận của Dalat Palace trôi nổi: từ sở hữu “quốc doanh” trở thành sở hữu
“liên doanh”, rồi vuột khỏi tay của nhà nước để trở thành “sở hữu 100% của tư bản
ngoại quốc”, cuối cùng lại trở thành sở hữu “tư nhân” của các nhà tư bản thân hữu
nội địa!
Tập đoàn Hoàn Cầu và công trình
“nâng cấp” khách sạn Dalat Palace:
Năm 2014,
Tập đoàn Hoàn Cầu do bà Trần Thị Hường tức Tư Hường (1936-2017) sáng lập đã trở
thành “đồng sở hữu” sân golf Đồi Cù, khách sạn Dalat Palace và khách sạn Du
Parc. Tập đoàn thành lập công ty con có tên là Công ty TNHH Hoàn Cầu Đà Lạt để
quản lý các hoạt động của tập đoàn tại Đà Lạt. Cuối năm 2014, tỉnh Lâm Đồng quyết
định cho Tập đoàn Hoàn Cầu thuê Dinh 1 trong vòng 50 năm (!).
Công trình
đầu tiên mà Hoàn Cầu đóng góp cho địa phương là trùng tu Dinh 1, được khai
trương vào tháng 9 năm 2015. Nhân dịp này, tập đoàn hứa hẹn sẽ đầu tư thêm giai đoạn 2 : xây dựng khu du lịch nghỉ
dưỡng cao cấp trên diện tích rừng cảnh quan, với khu khách sạn đến 200 phòng,
khu nhà hàng, hội nghị có sức chứa từ 500 đến 800 chỗ và 27 biệt thự tiêu chuẩn
5 sao, với số vốn 600 tỷ đồng.[1]
Hai năm
sau, nhân dịp lễ hội Festival Hoa Đà Lạt 2017, tập đoàn lại cho ra đời công
trình thứ hai : “nâng cấp” khách sạn di sản Dalat Palace bằng cách xây thêm một
tòa nhà đồ sộ dưới danh nghĩa Trung tâm Hội nghị Dalat Palace (Dalat Palace
Convention Center)!
Ngày nay, khách sạn có đến hai cổng chính. Ở phía đông, từ đường Trần
Phú người ta có thể đi vào khách sạn bằng cổng cũ, nay được gắn dòng chữ “Dalat
Palace Heritage Hotel” (Khách sạn di sản Dalat Palace). Ở phía tây, người ta
cũng có thể đi vào bằng cổng mới, được gắn dòng chữ Dalat Palace Convention
(hình 4).
 |
Hình 4 : Cổng vào Trung tâm Hội nghị Dalat Palace
|
Điều đập ngay vào mắt mọi người là hai tòa nhà có hai phong cách kiến
trúc hoàn toàn khác nhau lại nối với nhau một cách gượng ép theo kiểu “đem râu
ông nọ cắm cằm bà kia”. Vì tòa nhà mới xây gần sát khách sạn cũ, cho nên nếu nhìn từ bên kia hồ Xuân
Hương, ta thấy khách sạn Dalat Palace trước chỉ có một, nay biến thành hai.
Trong tấm ảnh dưới đây (hình 5), chúng ta thấy bên trái (hướng đông) là khách sạn
Palace cũ, bên phải (hướng tây) là tòa nhà mới. Do đó, người dân
thường gọi tòa nhà mới là “Dalat Palace mới” để phân biệt với “Dalat Palace
cũ”!
 |
Hình 5 : Khách sạn Dalat Palace từ một biến thành hai
|
Tòa nhà mới có hai mặt tiền. Một mặt tiền lấp ló đằng sau
hàng rào sắt, còn mặt tiền thứ hai phơi lồ lộ ngoài mặt đường Hồ Tùng Mậu (hình
6 và 7).
 |
| Hình 6 : Dalat Palace mới phía sau hàng rào sắt |
 |
Hình 7 : Dalat Palace mới trên đường Hồ Tùng
Mậu
|
Hai phần nhô cao với bốn mái vòm (dome)[2] -
sáng kiến phát sinh trong quá trình thi công, là một trong những lý do khiến Tập
đoàn Hoàn Cầu bị Chủ tịch UBND
Thành phố là Võ Ngọc Hiệp ký giấy phạt 40 triệu đồng. Theo VNExpress, xét về diện
tích xây dựng, Hoàn Cầu được cho phép xây 4.784 m2 nhưng trong thực tế đã xây
7.087 m2, dôi ra 2.303 m2, còn về chiều cao thì công trình vượt hơn 6m so với
thiết kế được phê duyệt.[3]
Tất
nhiên, như vẫn thường xuyên diễn ra ở Việt Nam ngày nay, “phạt” có khi chỉ là một
hình thức chiếu lệ. Trong quyết định phạt có thòng thêm câu “yêu cầu chủ đầu tư
lập thủ tục điều chỉnh giấy phép xây dựng và thiết kế theo quy định”. Vì vậy, sau đó thủ tục điều chỉnh được thực hiện
nhanh chóng để Dalat Palace kịp khai trương đúng vào dịp lễ hội Festival Hoa
Đà Lạt (hạ
tuần tháng 12 năm 2017).
Trong
thực tế, công trình này đã được bật đèn
xanh cho phép từ lâu. Trước khi khởi công xây dựng Dalat Palace mới, Tập đoàn Hoàn Cầu đã xây một bức tường rào kiên cố để phân
định ranh giới giữa cái gọi là “khuôn viên khách sạn Dalat Palace” với
bên ngoài. Do đó, ngoài hai cổng phía đông và phía tây nói trên, về phía hồ Xuân
Hương còn có một cái cổng đồ sộ được thiết kế một cách khá cầu kỳ nhưng có phần
màu mè, diêm dúa, hoàn toàn xa lạ với phong cách trang nhã, lịch sự của người
Pháp trước đây (hình 8).
 |
Hình 8 : Cổng mới từ phía hồ Xuân
Hương
|
Tại sao nói Dalat Palace bị “biến dạng”?
Đọc
đến đây, có lẽ độc giả sẽ thắc mắc: tại sao nói Dalat Palace bị biến dạng trong
khi Tập đoàn Hoàn Cầu chưa động chạm đến khách sạn Dalat Palace cũ?
Hình 9 : Khách sạn Dalat Palace và hồ Xuân
Hương (1971)
Nói
biến dạng là vì bất cứ công trình kiến trúc quan
trọng nào cũng gắn bó với
không gian xung quanh nó. Ngay từ đầu, các nhà thiết kế đô thị
và kiến trúc sư người Pháp đã chọn cho Dalat Palace một vị trí đặc biệt: nằm trên trục đường chính (đường Yersin, sau
1975 đổi tên thành đường Trần Phú) và nhìn xuống hồ Xuân Hương. Tấm không ảnh
đăng kèm (hình 9) do các phi công lái trực thăng chụp vào thời Việt Nam Cộng
Hòa giúp chúng ta thấy được khung cảnh bao quanh Dalat Palace. Trước mặt khách sạn là một thảm cỏ trải dài về phía hồ Xuân Hương, không hề có hàng rào
bao quanh. Về phía tây và tây-bắc của khách sạn
là cả một rặng thông xanh mướt. Phía bên kia hồ còn có một thảm xanh khác. Đó
là phần công viên trên Đồi Cù [4] đã bị rào lại từ đầu
thập niên 1990 để “nâng cấp” sân golf 9 lỗ thành sân golf hiện đại 18 lỗ - nay
cũng lọt vào tay Tập đoàn Hoàn Cầu.[5]
Điều
đó cho thấy từ thời Pháp thuộc cho đến thời Việt Nam Cộng Hòa đã có quy định
nghiêm ngặt để duy trì màu xanh xung quanh khách sạn. Nói cách khác, không có
cái gọi là “khuôn viên của khách sạn” như cách nghĩ hiện nay.
Màu
xanh của bãi cỏ, của rừng thông và màu xanh của mặt nước hồ chính là những yếu
tố tạo thành khung cảnh thiên nhiên bao quanh “đệ nhất khách sạn”. Xóa bỏ màu
xanh để thay bằng xi-măng, sắt thép chính là nhát búa phá hoại đầu tiên mở đường
cho sự suy vong của Dalat Palace - di sản kiến trúc hàng đầu của thành phố.
Chỉ
còn vài năm nữa, Dalat Palace sẽ tròn 100 tuổi (1922-2022). “Khách sạn di sản” sẽ kỷ niệm bách
niên bằng khuôn mặt nào? Bằng khuôn mặt trang nhã, lịch sự của một khách sạn nằm
trong lòng thiên nhiên thơ mộng hay bằng một khuôn mặt trơ trụi, được giải phẫu
thẩm mỹ và trang điểm công phu nhưng rất mực… vô duyên?
Đà
Lạt, những ngày cuối năm Đinh Dậu
7/2/2018
MAI
THÁI LĨNH
[1] Dinh I Đà Lạt chính thức mở cửa đón du khách, Nhân dân 19/09/2015: http://www.nhandan.com.vn/vanhoa/du_lich/item/27476902-dinh-i-da-lat-chinh-thuc-mo-cua-don-du-khach.html
[2] Báo Tuổi Trẻ gọi phần này “ụ nổi”. Xem : “Đình chỉ công trình sai phép trong khách sạn cổ
Dalat Palace”, Tuổi Trẻ, 23/10/2017:
https://tuoitre.vn/dinh-chi-cong-trinh-sai-phep-trong-khach-san-co-dalat-palace-20171023172621852.htm
[3] Khánh Hương, “Công trình sai phép hơn 2.300 m2 ở Đà
Lạt”, VNExpress 7/11/2017:
[4] Mai Thái Lĩnh, Đồi
Cù Đà lạt, Bauxite Vietnam 4/10/2014:
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire