Sản xuất khó khăn, nông dân một
số nơi viết đơn xin trả ruộng. Nhà nước đã và đang bằng mọi cách
ban hành các chính sách hỗ trợ người nông dân sống được trên đồng ruộng của
mình. Vậy mà ở tỉnh Hà Tĩnh, hạt thóc, ruộng lúa phải gánh chịu quá nhiều khoản
thu vô lý khiến nông dân như kiệt quệ.
 |
| Các khoản thu đang trở thành gánh nặng đối với người nông dân Can Lộc |
Loạt bài này, không chỉ
sẻ chia với những khó khăn người nông dân đang phải đối mặt mà còn nhằm mục
đích làm rõ tính pháp lý của các khoản thu, phần nào trả lời cho câu hỏi: Sao
phải thu nhiều đến thế? Thu để làm gì? Vì sao nông dân không sống nổi với ruộng
đồng?...
Rất nhiều xã ở huyện Can
Lộc (Hà Tĩnh) chọn thời điểm sau thu hoạch mỗi mùa vụ để mở ra chiến dịch thu
nộp ngân sách (thường gọi là thu sản). Nông dân, trăm thứ trông vào đồng ruộng,
nhưng thóc lúa chỉ về kịp đến sân, tuốt sạch, phơi phóng xong thì vừa hết,
chẳng mấy hạt được vào bồ…
Bán sạch lúa không đủ tiền nộp sản
Giữa mùa hạ ở Thường
Nga, một xã nghèo miền thượng Can Lộc, trời xanh ngằn ngặt, nắng như thiêu như
đốt. Nắng chết cỏ chết cây, đất đai, ruộng đồng đanh lại, cảm giác như bị cả
một lò lửa khổng lồ nung đốt. Vạn vật cỏ cây, con người im lìm chịu trận.
Duy chỉ có tiếng loa
truyền thanh từ trụ sở UBND xã vẫn cứ đều đặn hoạt động hết công suất. Giọng
cán bộ truyền thanh giục giã, vang vọng, đanh thép len lỏi khắp trong làng,
ngoài xóm, ra đến tận ngoài đồng vẫn còn nghe rõ: UBND xã yêu cầu nhân dân hoàn
thành nghĩa vụ đóng nộp trong ba ngày chiến dịch.
Đã thành lệ, từ mấy chục
năm nay, cứ sau kỳ thu hoạch vụ mùa, xã Thường Nga lại huy động toàn thể nhân
dân đóng nộp ngân sách. Việc thu nộp sản phẩm thành cả một chiến dịch. Năm nay
chiến dịch “nổ” ra vào ngày 22/6. Ngày 20/6, Chủ tịch UBND xã Thường Nga Đường
Trọng Hữu ký duyệt phương án thu nộp, ngày 21/6 các phương án về đến thôn,
không kịp họp dân thông qua, ngay ngày hôm sau chiến dịch đã bắt đầu. Hạn chỉ
trong vòng 3 ngày nhân dân phải đóng nộp đầy đủ, nhà nào thiếu, dù chỉ một cân
thôi cũng phải chịu nộp phạt thêm 5%.
Thực hiện chiến dịch thu
nộp, mỗi hộ dân Thường Nga phải gánh hai phần đóng góp. Phần thu của xóm và
phần thu của xã. Ở xóm bao gồm các khoản thu nội đồng, thu bê tông, thu hội
quán…
Phần thu tại xã gồm: Thu
quỹ giao thông thủy lợi phục vụ sản xuất, thu thầu hợp đồng, thu phí vườn đồi,
phí kinh doanh chưa đến mức thu thuế tháng, thu HTX môi trường, quỹ khuyến học,
hai loại quỹ, quỹ đền ơn đáp nghĩa, quỹ QPAN, phạt quân sự, kế hoạch hóa, thuế
đất phi nông nghiệp…
Đòn “qui định” 5% xem
chừng rất hiệu quả. Mặc cái nóng nung đốt, mặc những hạt thóc sau thu hoạch
chưa kịp đổ bồ, nông dân Thường Nga cắn răng đem bán với giá khoảng chừng 5,5
nghìn đồng/kg để nộp sản đúng thời hạn. Không ít nhà phải bán sạch mới có tiền
để nộp.
Xóm Văn Minh trưa hè chang
chang nắng, giọng một người đàn bà vừa khắc khổ vừa bức xúc, ngắc nghẹn kêu gào
nghe chừng rất thảm thiết: Ông Ngụ ơi là ông Ngụ ơi. Người ta lừa ông mà ông
không biết. Ông chở đi của tui ba tạ thóc mà chở về có hai tạ bảy. Như ri thì
lấy mô đủ tiền nộp sản ông ơi.
Gia đình ông Ngụ bà
Hương có 8 sào ruộng, 6 nhân khẩu. Để có đủ cái ăn, mỗi vụ, ngoài phần ruộng
được chia ông bà còn phải đấu thêm 3 sào của những gia đình chán ruộng. Quần
quật đến nỗi, mùa gặt, nửa đêm bà Hương phải đeo ắc quy gắn bóng đèn để ra
đồng. Vậy mà thóc lúa cũng không đủ chi phí đầu tư và nộp sản.
Suốt cuộc trò chuyện, bà
Hương liên tục khóc. Nhất là khi chúng tôi nhìn vào phương án thu của gia đình
họ. Phần thu của xóm hết 558 nghìn đồng, phần thu của xã hết 928 nghìn đồng.
Chưa phải thuộc diện nhiều so với các hộ khác, nhưng để có tiền đóng nộp họ
phải bán hết những hạt thóc cuối cùng.
Trong nhà bà Hương hiện
còn 5 tạ thóc. Ngoài hai tạ trừ ăn, ba tạ bán không đủ tiền trả nợ. Tiền lồng,
tiền tuốt nợ từ vụ trước, gặt về, chủ nợ lăm le đến đòi mấy lần rồi nhưng lần
nào bà cũng khóc xin khất để “ưu tiên” nộp sản cho xã trước “không người ta réo
tên trên loa, người ta phạt 5%, người ta cắt giao dịch giấy tờ, quá tội”. Hai
tạ thóc “qui hoạch” cất ăn xem chừng cũng phải bán luôn vì nợ đòi gắt quá.
Tiếng là 6 khẩu, nhưng
hầu như chỉ có ông bà lao động. 4 đứa con, ngoại trừ đứa con gái thứ đã lấy
chồng vào Quảng Bình, ba đứa còn lại không tật này cũng bệnh khác. Người con
gái đầu tên Phan Thị Thích (35 tuổi), tính ẩm ương, mỗi lần lên cơn đều vác gậy
rượt bà Hương đánh. Bệnh tình ngày một nặng nhưng không có tiền chữa trị.
Thằng con út, hết đau
gan lại gặp tai nạn giao thông, của nả trong nhà vốn không mấy thứ có giá trị
lần lượt phải đem bán hết. Bây giờ nó bỏ nhà đi biệt xứ, không rõ ở đâu.
Căn nhà trống tơ hơ, gần
như không còn lấy một thứ gì khả dĩ bán thêm được nữa. Khoản nợ 60 triệu tiền
vay ngân hàng hai ông bà phải nai lưng làm thuê, ông đi phụ hồ, bà buôn ve chai
không đủ tiền trả lãi.
Bà Hương người khô quắt,
hai tai nghễnh ngãng, tay chân gặp hôm trở trời bước đi không nổi. Ông Ngụ có
sức nhưng chậm đầu óc, chỉ làm được những việc chân tay, ai thuê gì làm nấy,
trả công bao nhiêu cũng gật đầu.
|
| Bà Lê Thị Hương liên tục khóc khi kể về các khoản thu |
Hai lao động chính dù
quá tuổi, còm cõi nhưng cứ phải nai lưng ra mà gánh đủ các khoản thu. Đứa cháu
ngoại trong Quảng Bình ra chơi mấy hôm nay nhưng ông bà chưa kiếm được đồng bạc
nào để đãi nó miếng thịt.
Nếu hạch toán chi li thì
trường hợp bà Nguyễn Thị Tuyết ở xóm Tây Bắc mới thật sự thê thảm. Bà Tuyết già
cả, neo đơn, bấu víu vào một sào năm thước ruộng khó giao để sống. Nhưng không
sống nổi. Mỗi vụ, chỉ riêng tiền đầu tư cũng mất hơn một triệu đồng, thu được
hơn tạ thóc. Nếu nộp sản cho xã (gần 300 ngàn đồng) trả đủ tiền đầu tư (hơn một
triệu đồng) thì không có ăn.
Đấy là chưa kể phần thu
của xóm. Bà Tuyết còn nợ 14 nghìn đồng trong phần xóm thu kiểu như nợ xấu, trả
rất khó khăn. Chán quá nhưng bà không dám bỏ ruộng mà nhờ đứa cháu làm rồi nộp
tiền sản thay. Ở xã Thường Nga, làm hay không cũng phải đóng vì các khoản được
tính theo đầu sào.
Nhiều khoản thu người dân không biết
Xã Thường Nga có 1.381
ha đất tự nhiên, trong đó có 380 ha đất trồng lúa (99% đất 2 vụ lúa). Hàng
năm, sau vụ thu hoạch, UBND xã phát đến từng hộ dân một thông báo về chỉ tiêu
đóng nộp các khoản cho xã và thôn. Đáng chú ý là khoản thu theo hạng đất. Vì
đây là khoản thu có số lượng lớn nhất và cũng là nỗi khiếp đảm nhất của người
trồng lúa mỗi khi nhận được thông báo này.
 |
| Phương án thu các loại quỹ, thuế, phí năm 2015 tại xã Thường Nga |
|
Mấy
chục năm rồi, nhiều hộ dân ở Thường Nga vẫn còn lưu giữ phương án thu nộp sản
phẩm của gia đình họ. Anh Nguyễn Hải Đường, ở thôn Đất Đỏ nói với tôi:
Hàng chục năm trước, mỗi lần đến chiến dịch, lúa tươi gặt về mới chỉ đến sân
người ta đã ập đến gạt phần rạ đi mà xúc để đủ chỉ tiêu.
Bây giờ có khá hơn là xã vận động người dân tự mang lên điểm thu nộp nhưng về bản chất nhiều gia đình vẫn phải bán sạch lúa, thậm chí là vay mượn để mà đóng đậu. Em gái tôi từng nghĩ quẩn: Hay em ra đường cho xe tông chết đi để nhà ta lấy tiền đền mà nộp sản? Ký ức hãi hùng về chiến dịch thu sản vẫn còn ám ảnh người nông dân xứ này hàng chục năm nay. |
Theo đó, UBND xã Thường
Nga phân định ra các hạng đất rồi ấn cho từng hạng đất một mức thu. Xin đơn cử
một số năm gần đây để thấy rõ điều này.
Từ năm 2010 đến năm
2013, UBND xã đặt ra mức thu cho từng hạng đất như sau: Đất hạng 3 thu
15kg/sào; đất hạng 4 thu 13,5kg/sào; đất hạng 5 và khó giao thu 11kg/sào. Năm
2014, mức thu ấy vẫn giữ nguyên theo đầu sào. Tuy nhiên thông báo của xã
không ghi là hạng đất mà ghi: phân loại đất tốt và đất trung bình.
Năm 2015 được coi là
đỉnh điểm bức xúc của người dân khi nhận được thông báo do UBND xã gửi xuống.
Lý do người dân bức xúc vì lần đầu tiên thấy một loại quỹ với tên gọi rất lạ.
Đồng nghĩa với việc,
loại quỹ này người dân chưa một lần được phổ biến trong bất kỳ một cuộc họp
thôn. Ngay cả khi chúng tôi hỏi cán bộ, đảng viên, kể cả những người từng có
nhiều năm làm lãnh đạo xã vẫn không hiểu về tên gọi của loại quỹ này. Đó là Quỹ
giao thông thủy lợi phục vụ sản xuất.
Đây là loại quỹ có mức
thu lớn nhất, gấp 14 – 15 lần so với tổng số tiền của 5 loại quỹ được phép vận
động thu theo quyết định của UBND tỉnh thể hiện trong giấy thông báo.
Trưởng thôn Chùa Hội,
ông Trần Việt Hà thừa nhận, giá lúa rẻ, nhiều gia đình bán hết vẫn không đủ
tiền nộp sản. Về khoản thu “Quỹ giao thông thủy lợi phục vụ sản xuất” ông
trưởng thôn cũng chỉ hiểu lơ mơ, dân tình hỏi nhiều nhưng không giải thích
được.
Hơn nữa, trước lúc nộp
cũng không kịp họp dân vì thời gian xã giao quá gấp. Nói là tiếp xúc cử tri,
lấy ý kiến người dân để vận động thu nộp, nhưng trong các biên bản họp thôn đều
không hề đề cập đến các khoản thu trong “chiến dịch thu nộp ngân sách”.
Trưởng thôn còn ú ớ,
huống hồ là dân. Chúng tôi có mặt ở trụ sở UBND xã Thường Nga cuối buổi
chiều 24/6/2015, buổi cuối cùng trong chiến dịch thu ngân sách. Rất nhiều
người dân đóng nộp xong cầm biên lai thu tiền ra về vẫn không hiểu họ vừa đóng
cho xã khoản gì?
HOÀNG ANH - THIỆN NHÂN
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire