Lê Minh Sơn
Vừa qua, hàng trăm ngàn người sắc tộc thiểu
số Rohingya theo Đạo Hồi đã từ Myanmar chạy nạn sang Bangladesh, quốc gia láng
giềng của Myanmar, để tránh đàn áp của quân đội Myanmar và theo Đài Pháp RFI
ngày 23-9-2017 cho biết ước tính đến nay đã có khoảng 420.000 người Rohingya tị
nạn ở Bangladesh.
Cuộc khủng hoảng này đã đưa đến hệ quả tệ
hại cho Myanmar là Phái đoàn của Ủy ban mậu dịch quốc tế của Nghị viện Châu Âu
do ông Bernd Lange làm Chủ tịch đã hoãn chuyến đi Myanmar để thảo luận về
một Hiệp định đầu tư giữa Liên minh Châu Âu và Myanmar vì ông cho rằng tình hình
nhân quyền ở đây không cho phép thảo luận đạt kết quả.
Đến nay khủng hoảng Rohingya không còn là
vấn đề nội bộ của Myanmar. Chính quyền Myanmar đang bị nhiều quốc gia lên án,
mạnh mẽ nhất là các quốc gia Hồi giáo dòng Sunni ở Châu Á và ASEAN ( Pakistan,
Indonesia, Malaysia, Brunei ). Ở Jakarta, thủ đô Indonesia đã nổ ra các cuộc
biểu tình chống Myanmar. Tổng
thống Indonesia là Yoko Widodo đã tham gia biểu tình. Một số nhóm Hồi giáo cực
đoan đã công khai kêu gọi thánh chiến chống Myanmar. Bà Aung San Suu Kyi, Cố
vấn Nhà nước Myanmar bị dư luận nhiều nước chỉ trích là không bảo vệ người Hồi
giáo Rohingya.
1. Tại sao xảy ra cuộc khủng hoảng
Rohingya ?
Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
24-9-2017, cuộc khủng hoảng Rohingya gắn liền với sự di dân bất hợp
pháp của người Rohingya, từ Bangladesh đến Myanmar. Mầm mống
khủng hoảng đã có từ lâu. Người Rohingya là người theo Đạo Hồi, thuộc nhóm sắc
tộc thiểu số từ Bangladesh di cư đến bang Arakan ( còn gọi là bang Rakhine )
của Myanmar mà Myanmar là quốc gia có 90% dân số theo Đạo Phật. Năm 2014, người
Rohingya đã chiếm 1/3 trong tổng dân số bang Arakan 3,2 triệu người. Họ không
được Chính phủ Myanmar xét quốc tịch. Chính phủ Myanmar chỉ coi họ là những
người lưu vong di cư từ Bangladesh, không có tổ quốc, chứ không công nhận họ là
một trong những dân tộc trong Liên bang Myanmar. Vì vậy người Rohingya không có
sự bảo trợ hợp pháp của Chính quyền Myanmar. Trước năm 2012, những dân quân Hồi
giáo ở Arakan đã nhiều lần đốt phá làng mạc của người Phật giáo. Năm 2012 người
Rohingya ở Arakan đã gây bạo loạn và một phụ nữ Phật giáo đã bị 3 người
Rohingya hiếp chết. Từ đó, người Rohingya bị cộng đồng Phật giáo tẩy chay và
trả thù. Sau vụ bạo loạn này, quân đội Myanmar ban hành thiết quân luật toàn
bang Arakan. Nhiều người Rohingya đã phải bỏ làng mạc, chạy trốn khỏi Myanmar
để thoát khỏi sự đàn áp của quân đội Myanmar. Khủng hoảng lên tới đỉnh cao vào
năm 1948, một tổ chức Hồi giáo của người Bangladesh di cư bất
hợp pháp đến bang Arakan tuyên bố thành lập “
một quốc gia tự do Hồi giáo “ ở bang Arakan và tên Rohingya ra
đời ở Arakan vào năm 1971. Việc này đe dọa đến sự toàn vẹn
lãnh thổ của Myanmar nên không được Chính phủ Myanmar công nhận. Ngày 25-8-2017,
một tổ chức mang tên “ Quân đội cứu quốc của người Rohingya “, viết
tắt là ARSA đã tấn công giết chết 12 cảnh sát biên phòng của Myanmar. Từ ngày
25-8-2017 đã liên tiếp xảy ra 93 vụ bạo lực giữa hai bên là người Rohingya và
quân đội Myanmar ( 1 ). Ngày 26-8-2017, Tướng Min Aung Hlaing Tư lệnh quân đôi
Myanmar công bố quân đội đã phát hiện một hố chôn tập thể 28 tín đồ Phật giáo ở
làng Kha Maung Saik và theo nhân chứng còn sống sót thì tội phạm giết người là
người Hồi giáo Rohingya. Sau cuộc bạo loạn 25-8-2017, người Rohingya bị quân đội
Myanmar gọi là những kẻ khủng bố và bị quân đội đàn áp, xua đuổi.
Theo Đài Pháp RFI ngày 23-9-2017, Thủ
tướng Bangladesh là bà Sheikh Hasina cho biết Bangladesh đang đón nhận lại
khoảng 800.000 người Rohingya hồi hương. Bà cũng đã gián tiếp chỉ trích “ lực
lượng vũ trang ARSA của người Rohingya “ đã gây ra đợt tấn công cảnh sát biên
phòng Myanmar vào tháng 8-2017 là “ những hành động bạo lực cực đoan “, tạo cơ
hội cho quân đội Myanmar trả đũa. Bà kêu gọi Liên hiệp quốc gửi một phái bộ
sang Myanmar thành lập và giám sát “ một vùng an toàn “ giữa Myanmar và
Bangladesh, để tiếp nhận người Rohingya hồi hương. Bộ trưởng Bộ truyền thông
Bangladesh cho biết Bangladesh đã cấm cung cấp dịch vụ điện thoại di động cho
những người tị nạn Rohingya để ngăn ngừa khả năng kết nối các nhóm Hồi giáo cực
đoan. Cũng theo RFI, đến ngày 23-9-2017 dòng người tị nạn Rohingya từ Myanmar
sang Bangladesh đã ngừng. Liên Hiệp quốc và Bangladesh xác nhận hiện tượng này
nhưng không giải thích.
2. Phản ứng của các phía có liên quan ở
Myanmar :
- Người dân Myanmar : Cho
đến nay, đối với cuộc khủng hoảng Rohingya, công luận trong nước
Myanmar luôn luôn đứng về phía Chính phủ và quân đội Myanmar.
Tư lệnh quân đội Myanmar là Min Aung Hlaing tuyên bố “ Vấn đề người Rohingya là
sự nghiệp của quốc gia “ và kêu gọi toàn dân đoàn kết chống lại áp lực bên
ngoài đòi Myanmar phải công nhận sắc tộc Rohingya là người Myanmar ( 1 ).
- Quân đội Myanmar :
Hiến pháp mới của Myanmar ban hành năm 2008 thay thế Hiến pháp 1988 vẫn do giới
quân đội soạn thảo và đã được thông qua. Hiến pháp này vẫn quy định giới quân
đội đương nhiên có một phần tư số ghế trong Quốc hội. Hiến pháp cũng hiến định
cho giới quân nhân Myanmar một số quyền lực quan trọng : Tổng tư lệnh quân đội
có quyền đề cử Bộ trưởng của 3 Bộ là Quốc phòng, Nội vụ và Phát triển biên giới.
Tổng thống Myanmar hiện nay là Tổng thống dân cử nhưng một trong 2 Phó Tổng
thống vừa đắc cử là Myint Swe, nguyên là một Trung tướng lục quân về hưu. Trước
đây ông ta từng là giám đốc cơ quan an ninh của quân đội, rất ủng hộ chế
độ độc tài chuyên chế. Hiến pháp 2008 còn có một quy định cực kỳ quan
trọng : “ Nếu Myanmar xảy ra chuyện gì căng thẳng, quân đội có quyền can thiệp
và giành quyền lãnh đạo đất nước “ ( 2 ).
Hội đồng An ninh quốc gia là Hội đồng
đầy quyền lực ở Myanmar có 11 người thì 6 người thuộc giới quân đội. Đảng NLD
của Bà Aung San Suu Kyi có 5 người. Giới quân đội chiếm đa số trong Hội đồng
này nên họ có thể đề xuất tình trạng khẩn cấp vào bất cứ lúc nào và với bất kỳ
lý do gì, nếu họ cảm thấy lợi ích của họ bị đe dọa. Hiến pháp 2008 cũng không
quy định sự giám sát dân sự đối với quân đội nên nguy cơ chính trị ở Myanmar có
thể xảy ra vào bất cứ lúc nào, vì vậy BBC tháng 5 năm 2008 cho rằng ” Hiến pháp
2008 chỉ cho người Myanmar hưởng chế độ nửa dân chủ “.
Giới quân đội Myanmar có quyền lực rất
lớn nên vừa qua khi nói đến cuộc khủng hoảng Rohingya, Tổng thư ký Liên hiệp
quốc Antonio Guterres đã công nhận một sự thật là “ Ở Myanmar giới quân nhân
vẫn nắm quyền lực quan trọng “, còn báo Pháp Figaro thì viết “ Quân đội Myanmar
luôn luôn rình rập cơ hội để chiếm lại quyền hành “ ( 3 ).
- Đảng NLD và bà Aung San Suu
Kyi : Trong cuộc bầu cử Quốc hội ngày 8-11-2015, Liên minh quốc gia vì
nền dân chủ ( The National League for Democracy – gọi tắt là Đảng NLD ) của bà
Aung San Suu Kyi đã giành được số phiếu áp đảo. Sau đó NLD và bà Aung San Suu
Kyi ( gọi tắt là bà Suu Kyi ) đã tham gia lãnh đạo và cầm quyền ở Myanmar. Bà
Suu Kyi giữ 2 chức vụ trong Nội các là Bộ trưởng ngoại giao và Bộ trưởng Văn
phòng Tổng thống, trên thực tế bà là Cố vấn của Nhà nước Myanmar. Bà Suu Kyi
tham gia cầm quyền ở Myanmar trong tình trạng kinh tế của đất nước kiệt quệ,
trong nước luôn luôn xảy ra mâu thuẫn giữa các sắc tộc thiểu số, giữa tín đồ
Phật giáo và tín đồ Hồi giáo, giới quân nhân dựa vào Hiến pháp 2008 có rất
nhiều quyền lực, trên thực tế họ không cần thỏa hiệp về chính trị với đảng NLD,
vì thế con đường đi đến dân chủ và thịnh vượng của Myanmar có rất nhiều chông
gai và cạm bẫy.
Ở Myanmar mối quan hệ giữa đảng NLD và
giới quân đội ( được gọi tên là Tatmadam ) là một yếu tố quyết định sự chuyển
tiếp từ nền độc tài quân sự sang nền dân chủ và phát triển. Nền dân chủ của
Myanmar cần được thực hiện trong hòa bình. Điều này cũng phụ thuộc vào mối quan
hệ giữa NLD và Tatmadam. Trong tình thế hiện nay, không có sự ủng hộ của giới
quân đội thì NLD và bà Suu Kyi không có con đường nào để tiến bước ( 4 ). Tình
thế này ảnh hưởng rất lớn đến sự lựa chọn quyết định chính trị của bà Suu Kyi.
Chính vì vậy, trong việc xử lý khủng hoảng Rohingya, báo Pháp Figaro đã trích
đăng phân tích của một Giáo sư đại học, cho rằng “ Bà ấy ( tức Suu Kyi ) không
thể cho phép mình đi sai một bước “ ( 3 ).
- Đối với cuộc khủng hoảng này, ngày
18-9-2017 bà Suu Kyi đã có bài phát biểu công khai đầu tiên rằng Chính phủ
Myanmar không từ chối sự giám sát quốc tế. Bà nói có những thông tin sai lệch
do những kẻ khủng bố đưa ra. Vì thế trước khi hành động xử lý cuộc khủng hoảng,
Myanmar cần lắng nghe tất cả các cáo buộc và tất cả những bác bỏ cáo buộc và
những bằng chứng xác thực. Bà Suu Kyi cũng lên án những hành vi vi phạm nhân
quyền và cam kết sẽ đưa những người chịu trách nhiệm về vấn đề này ra Tòa ( 5 ).
3. Phản ứng của quốc tế :
- Châu Á : Sự phê phán
chỉ trích mạnh mẽ nhất đối với Chính quyền Myanmar và bà Suu Kyi là từ một số
quốc gia Hồi giáo dòng Sunni ở Châu Á và ASEAN. Một nữ công dân Pakistan tên là
Malara Yousafzai đã gửi kiến nghi đến Ủy ban Nobel Hòa bình đòi hủy bỏ giải
Nobel Hòa bình đã trao cho bà Suu Kyi. Một người họ Vương, tên Vương Thuyên, từ
Paris ( Pháp ) đã tỏ phẫn nộ và quy tội bà Suu Kyi “ Vì đam mê quyền lực đã
quay mặt với thảm trạng của người Rohingya “ ( 6 )
- Tổ chức bênh vực nhân quyền
quốc tế HRW : Theo Đài Hoa kỳ VOA ngày 26-9-2017, HRW đã tố cáo trong
vụ khủng hoảng Rohingya, Myanmar phạm vào “ tội ác chống lại loài người “, vì
theo HRW việc Myanmar trục xuất người Rohingya rời khỏi nơi cư trú của họ ở
Arakan nằm trong số những tội ác chống lại loài người.
Người phát ngôn của Chính phủ Myanmar đã
bác bỏ cáo buộc của HRW quy tội Myanmar chống lại loài người vì HRW không đưa
ra được bằng chứng nào để kết luận là chống lại loài người, đồng thời Myanmar
cũng bác bỏ cáo buộc của Liên Hiệp quốc quy tội Myanmar đã “ thanh tảy chủng
tộc “ chống người Hồi giáo Rohingya.
- Phương Tây : Phản ứng
của Phương Tây hòa dịu hơn so với phản ứng của các nước Hồi giáo Châu Á, có lẽ
vì dân những nước này đã từng phải hưởng những vụ khủng bố của những phần tử
Hồi giáo cực đoan trà trộn trong những người di cư từ Trung Đông và từ Châu Phi.
- Cựu Thủ tướng Úc Kenvin Ruud nói : Rất
nhiều nhà bình luận dường như quên rằng các tướng lĩnh Myanmar vẫn có quyền
hiến định để lấy lại quyền kiểm soát Chính phủ bằng một cú đảo chính hợp pháp,
nếu họ cho rằng trật tự đó cần phải được lập lại “ ( 3 ).
- Nhà nghiên cứu Yeo Lay Hwee thuộc Viện
quan hệ quốc tế Singapore nói :” Nhiều người đã từng trông đợi quá nhiều vào bà
ấy ( tức bà Suu Kyi ). Bây giờ họ lại đả kích bà ấy không thương tiếc. Đó là
một tầm nhìn quá ư lý tưởng, không đếm xỉa gì đến thực tế phức tạp ở đia bàn
này ( ý nói ở Myanmar ) “ (3 ).
- Liên hiệp quốc : Theo
RFI ngày 25-9-2017 : Đối với cuộc khủng hoảng Rohingya, Liên hiệp quốc không
muốn đưa ra những kế hoạch dài hạn vì điều này có thể gửi đi một thông điệp
chính trị rằng những người tỵ nạn sẽ có điều kiện ở lại đây lâu dài. Đó là điều
mà Liên hiệp quốc không muốn ( 7 ).
4. Lập trường và thái độ
của Chính phủ Myanmar :
- Sau cuộc họp các ngoại trưởng ASEAN
vừa qua tại Yangon, Chính phủ Myanmar tỏ ra sẵn lòng cho phép quốc tế tiếp cận
cứu trợ nhân đạo và cung cấp thông tin cho các nước thành viên ASEAN về cuộc
khủng hoảng Rohingya ( 8 ).
- Theo RFI 23-9-2017, Chính phủ Myanmar
đã thông báo cho biết sẽ thành lập một nhóm làm việc để theo dõi diễn
biến “ chiến dịch hồi hương khẩn cấp những người Rohingya tị nạn sang
Bangladesh “. Chiến dịch này được thực hiện với sự thỏa thuận phối hợp giữa hai
chính quyền của Myanmar và Bangladesh.
5. Bài học nào từ khủng hoảng Rohingya ?
Nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến
khủng hoảng Rohingya sâu sắc như vừa qua là tổ chức Hồi giáo của người Rohingya
di cư bất hợp pháp từ Bangladesh đến Arakan tuyên bố thành lập “ một
quốc gia tự do Hồi giáo “ ngay trong lòng nước Myanmar. Điều này đe
dọa đến sự toàn vẹn lãnh thổ của Myanmar nên không được Chính quyền Myanmar
công nhận. Tiếp đó tổ chức này thành lập quân đội riêng, tấn công binh sĩ biên
phòng và khủng bố thường dân Myanmar nên bị quân đội Myanmar đàn áp. Do sự kiện
liên quan trực tiếp đến sự toàn vẹn lãnh thổ của Myanmar nên công luận trong
nước Myanmar đứng về phía Chính quyền và Quân đội Myanmar. Bà Suu Kyi là người
đấu tranh cho nền dân chủ nhưng trước hết bà là công dân Myanmar. Bà Suu Kyi
không thể đi ngược ý chí của toàn dân và sự toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc của
bà. Ở sự kiện này, người dân Myanmar, trong tình thế rất nghiệt ngã như thế đã
“ phải lựa chọn một trong hai lợi ích của
quốc gia là bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ của Tổ Quốc hay lợi ích sẽ
được hưởng từ sự đầu tư của nước ngoài “, và họ đã lựa chọn đúng.
Năm 2014, khi Trung Quốc đưa dàn khoan
HD 981 vào vùng Vịnh Bắc bộ, chúng ta đã ” phải lựa chọn một trong hai lợi ích
của quốc gia là giữ chủ quyền quốc gia hay giữ tình hữu nghị với người hàng xóm
Trung Quốc “, và dân ta đã lựa chọn đúng.
Đến nay, theo báo Dân trí, Trung Quốc đã
đầu tư vào 54/63 tỉnh và thành phố của Việt Nam, với khoảng 1.300 dự án, trải
dài trên khắp lãnh thổ Việt Nam, từ thuê đất trồng rừng gần biên giới phía bắc,
đến những khu vực xung yếu về quốc phòng ở Đà Nẵng, rồi trên cao nguyên Tây
Nguyên. Trung Quốc chẳng những đưa chuyên gia từ nước họ sang mà còn đưa cả
công nhân phổ thông sang theo. Nhiều người trong họ có ý định lập nghiệp lâu
dài, lấy vợ sinh con ở Việt Nam. Có những khu vực đã bị họ rào kín, tự coi như
lãnh địa riêng của họ, công an Việt nam không được vào kiểm tra.
Cũng trong năm 2014, thế giới đã có bài
học cảnh giác khi ông Putin lấy lý do bảo vệ kiều dân Nga để can thiệp quân sự
vào Ukraina.
Khủng hoảng Rohingya lại cho chúng ta
thêm một bài học là phải nhìn xa. Khi số lượng người Trung Quốc làm ăn ở Việt
Nam đủ đông và nếu ở một tình thế nào đó có lợi cho họ, họ diễn ra vở kịch
Rohingya tương tự ở Arakan của Myanmar, chúng ta sẽ lại “ phải lựa chọn một
trong hai lợi ích của quốc gia là giữ toàn vẹn lãnh thổ hay giữ mối lợi do
Trung Quốc đầu tư đem lại “, như Myanmar hiện đang lựa chọn. Liệu khi đó chúng
ta có đủ trí khôn và dũng cảm để giữ toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc như người
Myanmar không ?
Ghi chú tư liệu :
( 1 ) - Baomoi.com tháng 9-2017 : Người
Rohingya bị quân đội Myanmar gọi là kẻ khủng bố.
( 2 ) - Thời báo VN 8-10-2016 : Nội các
mới của Myanmar.
( 3 ) - Đài Pháp RFI 19-9-2017 : Aung
San Suu Kyi có thật là người thủ đoạn không ?
( 4 ) - Tạp chí nghiên cứu Biển Đông
26-9-2017 : Liệu Myanmar có thể quản lý được các nguy cơ hậu bầu cử không ?
( 5 ) - Báo Người lao động 24-9-2017 :
Bà Aung San Suu Kyi lên tiếng về cuộc khủng hoảng Rohingya.
( 6 ) - Blog Huỳnh Ngọc Chênh 22-9-2017
: Thảm họa cộng đồng Hồi giáo Rohingya ở Myanmar
( 7 ) - RFI 23-9-2017 : Người tị nạn
Rohingya ngừng chạy sang Bangladesh.
( 8 ) - Tạp chí nghiên cứu quốc tế
2-3-2017 : ASEAN và cuộc khủng hoảng Rohingya.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire