Tại sao ông Hồ Ngọc Đại bị ném đá

Ngô Nhân Dụng

Giáo Sư Hồ Ngọc Đại

Trong mục này đã có hai bài nhắc đến Giáo Sư Hồ Ngọc Đại với phương pháp mới của ông khi dạy viết tiếng Việt cho trẻ em lớp Một. Ký giả này chỉ được biết tên ông Hồ Ngọc Đại sau khi đọc những lời phê phán về phương pháp dạy đánh vần của ông; và đã góp ý kiến về vấn đề đó vì dư luận đang sôi nổi.

Nhưng nếu chỉ nói đến ông Hồ Ngọc Đại qua các câu chuyện trên mạng gần đây thì rất “oan” cho ông. Cho nên ký giả đã tìm hiểu thêm, hy vọng biết rõ về con người độc đáo này. Xin trình bày thêm về nhân vật Hồ Ngọc Đại để làm bổn phận đối với quý vị độc giả vẫn theo dõi mục này.

Giáo Sư Tương Lai

Giáo Sư Tương Lai mới kể ông được nghe Hồ Ngọc Đại thuật chuyện một buổi hội thảo tại hội trường của Bộ Công An, người ta nói chuyện về “chống tiêu cực.” Ông Hồ Ngọc Đại đã phát biểu ý kiến rất đáng chú ý: “Chuyện chống tiêu cực đương nhiên là phải làm rồi. Nhưng đừng nghĩ là có thể dẹp sạch được tiêu cực. Không có đâu. Bao giờ tiêu cực lên đến Bộ Chính Trị thì rồi mới thấy là tiêu cực nằm ngay trong quy luật vận động và phát triển.”

Câu nói này có thể diễn tả lại cho dễ hiểu hơn: Trong chế độ này (Cộng Sản) không thể nào làm hết tiêu cực được.

Tiêu cực, theo nghĩa thường dùng trong nước, nghĩa là những hành vi xấu xa, như lạm quyền, tham ô, ăn cắp chẳng hạn. Ông Hồ Ngọc Đại báo trước rằng theo “quy luật vận động và phát triển” của xã hội chung quanh ông, thì hiện tượng “tiêu cực” sẽ lên đến Bộ Chính Trị đảng Cộng Sản. Và lúc đó mọi người mới thấy “tiêu cực” nằm trong bản chất của chế độ.

Ông Tương Lai công nhận: “Mà quả có thế!” Vì bây giờ ai cũng thấy “cái sự thật tiêu cực… biến hóa khủng khiếp đến cỡ nào.”

Không biết ông Hồ Ngọc Đại đã nói câu trên ở thời điểm nào, có lẽ phải mấy chục năm trước đây. Nhưng một người dám nêu lên ý kiến như thế, khi sống giữa hoàn cảnh xã hội một chế độ độc tài toàn trị, không phải một người tầm thường.

Năm nay 84 tuổi, ông Hồ Ngọc Đại thiết tha với việc dạy trẻ em, có lẽ vì ông đã tốt nghiệp tiến sĩ Đại Học Lomonosov tại Moscow với đề tài luận án: “Những vấn đề tâm lý trong giảng dạy toán học hiện đại cho học sinh cấp 1” năm 1976. Ông kể kinh nghiệm “giác ngộ” của mình: “Năm 1968 khi sang Liên Xô chứng kiến cuộc nổi loạn của sinh viên, những đổi mới thất bại trong giáo dục, tôi cho rằng những cái cũ kỹ trong giáo dục chắn chắn thất bại.”

Năm 1978, ông sáng lập Trung Tâm Công Nghệ Giáo Dục ở Việt Nam và sách dạy lớp Một của ông bắt đầu được đem ra thừ. Năm 1986, các địa phương được khuyến khích dùng bộ sách này. Năm 2000, có đạo “Luật Giáo Dục” bắt cả nước phải dùng chung một bộ sách giáo khoa, cuộc thí nghiệm của ông bị ngưng; cho tới năm 2006 mới lại được đem ra thí nghiệm lại. Năm 2017, Viện Khoa Học Giáo Dục được lệnh nghiên cứu về phương pháp của Hồ Ngọc Đại, rồi lại cho phép sử dụng.

Nhưng gần đây nổi lên một trận “ném đá” nhắm vào phương pháp Hồ Ngọc Đại. Chữ “ném đá” là do Giáo Sư Phạm Toàn dùng trong một lần nói chuyện gần đây về vụ này. Ông Phạm Toàn cũng là một người có chí hướng cải cách giáo dục, cụ thể là làm những sách giáo khoa mới, với nhà xuất bản Cánh Buồm, trong hàng chục năm nay. Phương pháp Hồ Ngọc Đại đi trước may mắn hơn nên đã có cơ hội được thử nghiệm, còn những bộ sách của nhóm ông Phạm Toàn vẫn bị gạt qua “lề bên trái!”

Phong trào “ném đá” vào phương pháp dạy đánh vần mới của Hồ Ngọc Đại được tung ra nhằm những mục đích nào, chúng ta sẽ bàn sau. Nhưng vụ ném đá ồn ào này đã làm cho bao nhiêu người ngoại cuộc chỉ nhìn thấy những điều khác thường, có vẻ “ngớ ngẩn” của phương pháp dạy đánh vần; mà không chú ý đến những ý tưởng nền tảng của phương pháp mà ông Hồ Ngọc Đại đề nghị. Khi tìm hiểu rõ hơn, phải công bằng nhận định rằng Hồ Ngọc Đại có nghiên cứu và suy nghĩ trước khi đưa ra các phương pháp mới, dù chúng ta có đồng ý với việc áp dụng phương pháp đó hay không.

Ông Hồ Ngọc Đại vốn chuyên về tâm lý giáo dục, với khuynh hướng triết học hơn khoa học thực nghiệm. Hồ Ngọc Đại kể rằng các nhà tư tưởng có ảnh hưởng tới ông nhất là Marx, Hegel, hai triết gia thời xưa, rồi tới Freud, Piaget là hai nhà tâm lý hơn 100 năm trước đây. Trong số này không thấy tên một nhà ngữ học thế kỷ 20 nào. Mà trong thế kỷ trước, môn ngữ học đã tiến những bước khổng lồ.

Hồ Ngọc Đại dám đi bước đầu đòi thay đổi việc dạy trẻ em, một phần vì ông chịu ảnh hưởng của các vị thầy, là giáo sư tâm lý học nổi tiếng trong phong trào đòi cải cách giáo dục ở Nga.

Để công bằng với ông, nên nghe ý kiến ông đã nói, “…nền giáo dục cũ thường dạy trẻ theo kiểu noi gương thánh hiền, phấn đấu theo gương hay trở thành người này, người khác… Còn một nền giáo dục hiện đại là làm sao mỗi người cần được trở thành và xứng đáng với chính ‘nó,’ không phải học theo ai cả.” Vì, ông cho rằng đây là “thời đại của mỗi cá nhân,… nền giáo dục của chúng ta phải là nền giáo dục mà mỗi cá nhân được là chính mình.” Ông giải thích, “Người lớn không thể lấy chuẩn của người khác để áp dụng cho trẻ – với tâm hồn trong sáng như cây cỏ… người lớn không thể dạy trẻ bằng ảo tưởng, mong muốn của chính mình.”

Nghe câu những ý này người ta có thể liên tưởng tới “Thuyết Nhân Vị” của mấy triết gia Pháp vào nửa đầu thế kỷ 20, mà có thời ở miền Nam Việt Nam đã được chính quyền cổ võ. Nhưng đối với Liên Xô thời 1970, đây là những ý kiến táo bạo. Các chế độ Cộng Sản đều hô hào trẻ em phải theo gương các ông trùm Lenin, Stalin, các anh hùng lao động. Bây giờ nói cần đào tạo trẻ em trở thành “chính nó,” và “không phải học theo ai cả.”

Ông Hồ Ngọc Đại học được những điều này, và dám nói ở Việt Nam thời 1980, đó là điều đáng phục. Có thể coi đây là những tuyên ngôn “chống chủ nghĩa giáo điều” sớm nhất trong xã hội sống dưới chế độ Cộng Sản ở Việt Nam. Không bị buộc tội “chủ nghĩa cá nhân” là may lắm!

Vụ “ném đá” vào phương pháp dạy đánh vần của Hồ Ngọc Đại quá ồn ào nên đã che lấp tất cả những ý kiến táo bạo kể trên, như đề cao cá nhân, đưa ra phương pháp phát triển tư duy độc lập trong đầu óc học sinh! Những ý kiến đó bị bỏ qua, quên lãng, là điều rất đáng tiếc.

Những ý kiến “cách mạng” trên được thể hiện trong sách dạy cho trẻ em lớp Một hay không? Phương pháp đó có hiệu quả hơn những phương pháp khác hay không? Giáo Sư Phạm Toàn cho rằng “cách học theo đường lối ngữ âm học do Công Nghệ Giáo Dục và Giáo Sư Hồ Ngọc Đại khởi xướng chính là cách khác để học sinh luyện tư duy.” Ký giả này vẫn nghĩ rằng cách thử thách tốt nhất là thí nghiệm các phương pháp song song với nhau, rồi so sánh kết quả.

Trong một xã hội tự do dân chủ thì một vấn đề như “phương pháp dạy đánh vần cho trẻ em” sẽ được thảo luận và quyết định như thế nào? Câu trả lời là tự do. Những người làm việc giáo dục cung cấp một dịch vụ, thị trường tự do sẽ quyết định dịch vụ nào đáng mua!

Khi mọi người được tự do phát biểu, tự do hội họp, thì tất cả các phương pháp đều có cơ hội được trình bày và đem ra thí nghiệm như nhau. Không chính quyền nào được phép cấm đoán các ý kiến khác biệt để giành độc quyền chỉ huy công việc giáo dục theo “chủ nghĩa’ hay theo phương pháp của mình.

Vậy tại sao lại xảy ra vụ “ném đá” ông Hồ Ngọc Đại?

Giáo Sư Tương Lai nói một cách bóng bẩy: “Ào ào đổ lộc rung cây, ở trong dường có hơi đồng dẫn đưa.”

Nói “hơi đồng,” là nói đến tiền! Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền!

Một lý giải đã được nêu ra là cuộc ném đá ồn ào này do một nhóm “mafia sách giáo khoa” tung ra để triệt hạ sách của ông Hồ Ngọc Đại! Nếu những sách của ông bị gạt bỏ thì học sinh tất cả các trường phải mua một thứ sách giáo khoa duy nhất do Bộ Giáo Dục sản xuất! Trong bài trước, mục này đã nêu mấy con số lợi nhuận khổng lồ của “phi vụ” này.

Không cần nói ai cũng biết, chế độ vẫn tự gọi là Cộng Sản, hay xã hội chủ nghĩa hiện nay ở Việt Nam chỉ tôn thờ đồng tiền. Đảng Cộng Sản cố bám lấy quyền lực vì chức vụ sinh ra tiền bạc. Chỉ khi nào chấm dứt chế độ “hơi đồng” này thì những cuộc thảo luận về phương pháp tập đánh vần, phương pháp giáo dục, hay bất cứ đề tài nào khác, mới có thể thực hiện một cách công bằng và khoa học.

Cuối cùng, mọi không nên tiếp tục tham dự vào cuộc “ném đá Hồ Ngọc Đại” có thể chỉ do bàn tay mafia dàn dựng! Bổn phận quan trọng nhất bây giờ là đòi một nền giáo dục tự do trong một xã hội dân chủ tự do. (Ngô Nhân Dụng)

Nguồn: Theo NV