MÊNH MÔNG THẾ SỰ ĐỂ GIÓ CUỐN ĐI
SỐ 47
Tương Lai
|
Praha
cổ kính
và
tôn nghiêm
|
Một lần đi thăm lại những người bạn ở
các nước Đông Âu để có dịp nhận ra cảnh cũ người xưa sau ba thập kỷ giờ ra sao,
là một mong mỏi có vẻ “lãng man” trong tôi về chuyến viếng thăm dối già e khó
thực hiện được rồi đây. Nhớ lại chuyến
đi với anh bạn thân ở Đan Mạch đến bốn nước Bắc Âu nhân một hội thảo khoa học ở
Thụy Điển rồi tiện thể lái ô tô đi thăm thêm Na Uy, Phần Lan rồi trở về Đan Mạch
đi câu cá với anh. Nay anh hứa : chỉ cần tôi thu xếp được thời gian và sức khỏe
tạm ổn thì “ kỳ này ta đi thăm lại Đông
Âu” mà anh biết tôi khao khát.
Praha sẽ là lựa chọn đầu tiên vì có quá nhiều
kỷ niệm, trong đó có giáo sư Srovnal từng nhận lời mời của tôi đến thăm và thuyết
trình một buổi tại Viện của tôi. Ông là người đã phản đối sự kiện quân của khối
Varsava tấn công vào Praha năm 1967 để lật đổ Dubček.
Sau buổi thuyết trình trước toàn viện, lúc ngồi riêng bên tách trà, ông trầm
ngâm nhắc lại câu của Dubček:
“Họ
có thể dẫm đạp hoa, nhưng họ không thể ngăn cản mùa xuân”. Srovnal bị tước mọi chức vụ, tước bỏ
cả danh hiệu viện sĩ Viện Hàn lâm Tiệp Khắc là vì sớm nhận ra sự thật nghiệt
ngã ấy.
Tôi nhớ trong mười mấy năm làm viện
trưởng, có hai lần tôi trực tiếp đưa hai người bạn nước ngoài đi “thực tế”, một
là giáo sư François
Houtart, nhà
Thần học giải phóng và nhà Xã hội học người Bỉ, từng có công lớn giúp chúng tôi
đào tạo chuyên gia xã hội học và cũng là người tiến hành một nghiên cứu xã hôi
học điển hình [case study] về nông thôn tại một xã ở đồng bằng Bắc bộ, sau này,
ông và đồng nghiệp, bà tiến sĩ Geneviève Lemercinier, đã hoàn thành và xuất bản
cuốn sách:“Xã hội học về một xã ở Việt Nam: Tham gia xã hội, các mô hình văn
hóa, gia đình, tôn giáo ở xã Hải Vân” [Sociologie d’une commune
vietnamienne: participation sociale,
modèles culturels, famille, religion, dans la commune de Hai Van).
|
Praha
cổ kính
và
tôn nghiêm
|
Người hai là
giáo sư Srovnal. Lần ấy, tôi đưa ông đi thăm Đà Nẵng để có điều kiện mời
Srovnal ra biển, vì Tiệp Khắc là một quốc gia không có biển. Còn vì một lẽ khác
nữa, Đà Nẵng là thành phố đầu tiên Viện chúng tôi tiến hành một khảo sát xã hội
học sau năm 1975, ở đó vẫn còn nhiều người bạn có thể tạo điều kiện thuận lợi
giúp tôi đưa Srovnal đến những nơi mà nhà xã hội học Tiệp Khắc muốn tìm hiểu.
Ngồi bên một chiếc bàn tre dưới cái ô khá rộng của Công ty Du lịch Đà Nẵng dựng
trên bãi biển Non Nước, ông bạn tôi tỏ vẻ thú vị nhâm nhi ly cà phê đá mà ông
chưa hề thưởng thức vì trước đó ông có khẩu vị cà phê hoàn toàn khác. Xe đưa
chúng tôi đến bãi biển này cũng là xe của khách sạn Phương Đông hợp đồng với
Công ty Du lịch này. Srovnal tỉ mỉ đếm xem có bao nhiêu chiếc ô dựng lên bãi biển
và bao nhiêu khách đang ngồi. Ông ta không biết được là vào giờ chúng tôi ngồi
uống cà phê bên bãi biển là giờ “biển động”, không ai được xuốn tắm. Cũng nhờ sự
ưu ái của Đà Nẵng mà ông bạn Tiệp Khắc của tôi được xuống nước theo lời cầu khẩn
thiết tha của ông: “tôi đã đứng sát mép
nước mà không cho tôi xuống biển là tôi có tội với biển”. Phải có 8 người bảo
vệ của Công ty xuống nước và ông chỉ được bơi trong phạm vi được kiểm soát.
Thế rồi năm sau, tôi đến Praha theo lời mời của Viện
Triết học-Xã hội học Tiệp khắc [bởi theo mô hình Xô Viết, trong Viện Hàn Lâm
không có Viện Xã hội học đứng riêng, trừ Ba Lan và Hungari nếu tôi nhớ không nhầm].
Srovnal buồn buồn nói với tôi và Y Minh : “đáng
tiếc là tôi không giư lời hứa với các anh đưa đến biệt thự của tôi ở trên đồi
Praha rất đẹp”! Qua đường phố ngoằn ngoèo ngập tuyết, ông đưa chúng tôi đến
một căn hộ nhỏ. Thì ra, sau khi mất hàm Viện sĩ, vợ ông, một danh ca nổi tiếng
đã ly dị ông và sống trong ngôi biệt thự. Nhìn Srovnal lóng ngóng trèo từng nấc
chiếc thang gỗ để lấy một hộp các tông to bản ở trên cùng của tủ sách, ông cẩn
trọng mở ra, lấy tấm ảnh một thiếu phụ tuyệt đẹp chìa cho tôi và không nói thêm
tiếng nào! Trong ánh mắt ông, tôi đọc thấy nỗi u hoài trầm lặng, chua xót. Giữ
chặt tay ông tôi cũng chẳng biết nói gì.
|
Nơi an
nghỉ của Dubček
tại Bratislava, Slovakia
|
Những ngày ở Praha tôi biết ra nhiều chuyện từ những
cuộc “đi tham quan” với Srovnal . Trước khi đi, tôi đã được Cao Xuân Hạo cho đọc
một tài liệu để biết rằng Gorbachev từng thừa nhận chính sách “glasnost và perestroika” [tự do hoá] của mình rất giống với "chủ nghĩa xã hội với khuôn mặt người"
của Dubček, nên cũng hiểu thêm những gì mà Srovnal đã giới thiệu. Sau năm 1989
Dubček trở lại chính trường, làm Chủ tịch Nghị viện Liên bang, chức vụ mà ông
giữ tới tận tháng 6 năm 1992 và là người lãnh đạo Đảng Dân chủ xã hội
Slovakia trước khi mất. Nỗ lực xây dựng “chủ nghĩa xã hội mang khuôn mặt con người”
của Dubček được hưởng ứng trên khắp cả nước, giai đoạn tự do ngắn ngủi này được
gọi là “Mùa xuân Praha” và Dubček bị tước mọi chức vụ như bị giam
lỏng. Nhưng đúng là có thể dẫm đạp lên hoa song không thểngăn được Mùa Xuân. Sau một thời gian thăng trầm, Dubček
vinh quang trở lại thủ đô Prague, trở thành nhà lãnh đạo của tiến trình xây
dựng lại đất nước sau khi xóa bỏ thể chế toàn trị kiểu Xô Viết. Tiến trình này
về sau được gọi là Cách mạng Nhung.
|
sinh
viên Praha nắm tay
nhau
trên đường phố
|
Srovnal đã kể cho tôi
nghe về cuộc “cách mạng nhung” năm
1989 này, xin gợi lại đôi nét tôi còn nhớ được. Khởi đầu cho cuộc xuống đường
ngày 17.11.1989 của sinh viên nhân tưởng niệm một sinh viên Tiệp Khắc bị phát xít Đức
bắn chết vào ngày 17-11-1938. Sau cuộc tưởng niệm, sinh viên không trở về nhà,
họ nắm tay nhau đi trên đường phố hô to khẩu hiệu đòi dân chủ và tự do. Các văn
nghệ sĩ, trí thức và cả công nhân hưởng ứng. Chính quyền đã loan tải lời kêu gọi,
yêu cầu các gia đình của sinh viên khuyên bảo họ không được tham gia biểu tình.
Chính đấy lại là nhân tố thúc đẩy thêm dòng người đổ ra đường ngày một đông
thêm, kể cả những người lúc đầu chỉ muốn đi tìm con. Khi dòng người tràn khắp
đường phố thì chính quyền hoảng hốt đã phải ra lệnh đưa lực lượng dã chiến và
an ninh ngăn chặn. Thế rồi trong đoàn biểu tình hòa bình, các thiếu nữ
cầm những bông hồng trên tay đã bước tới trước đoàn quân trao tặng cho họ.
Những người mẹ, người cha đội con mình trên vai đồng thanh
hát bài ca Tổ Quốc Tôi. Các cháu bé
cũng bập bẹ hát theo bố mẹ “Tổ quốc tôi ở đâu”, Tổ quốc tôi cũng là Tổ quốc của các anh, xin các anh đừng đánh trẻ thơ,
xin các anh đừng đánh trẻ thơ. Không ít những người lính dã chiến đã chúc
mũi súng xuống đất, rồi sau đó cùng hòa vào dòng người trên đường phố.
|
quảng
trường ngập tràn
người với khẩu hiệu
tự do
|
|
người
Praha trước một
xe
tăng Xô Viết bị
đốt
cháy
|
Tôi đã được đứng giữa quảng trường Václav, nơi đây đã diễn cuộc biểu
tình với sự tham gia của cả trăm ngàn người. Vậy là sau khi “hoa bị giẫm nát” trên quãng trường Quảng
trường “Con ngựa” này[tên dân gian đặt
cho quãng trường Václav] “mùa
Xuân của Praha” đã hồi sinh lại đất nước mình. Ở đây, nghe nói, vì tôi
không có dịp trở lại Praha, người ta đã dựng lên những tấm pano lớn trưng bày hình ảnh của những
cuộc biểu tình, hình ảnh của những kẻ thù của nhân dân, các nhân
vật cộm cán trong bộ máy lãnh đạo, công an, mật vụ. Trên những tấm pano
đó người ta ghi dòng chữ “Ký ức của dân tộc!”. Ký ức ấy
phải chăng không thể tách rời với nét đẹp cổ kính của Praha với những đền đài,
cung điện của một thành phố thuộc vào hạng đẹp nhất của châu Âu như tôi được
biết. Tôi
cũng đã đến quảng
trường Staromestske
mà người ta còn gọi là “quãng trưởng con
gà”, trải dài và bao quanh bởi những công trình cổ kính từ thế kỷ XI, XII với
kiến trúc Roma những nhà thờ, đền đài, cung điện và khách sạn tuyệt đẹp. Chính
cái “Mùa xuân Praha” này đã làm sụp đổ
một huyền thoại về hệ thống XHCN tươi đẹp và bất khả xâm phạm để phơi bày bộ mặt
phản dân chủ của một thể chế toàn trị. Những vết đạn của xe tăng Xô Viết đã xé
nát niềm tin của những người cộng sản và lực lượng cánh tả ở châu Âu và của thế
giới. Đấy là một trong những lực đẩy làm đổ sụp bức tường Berlin ô nhục vào
ngày 9.11.1989.
|
Praha
không khuất phục
|
Thế rồi “Mùa Xuân Bắc Kinh” nổ ra đúng một thập kỷ
sau khi “hoa bị giẫm nát” trong “Mùa Xuân Praha” với độ tàn khốc được
nâng lên cấp số nhân với tính chất man rợ của chế độ toàn trị Phương Đông dưới
bàn tay Đặng Tiểu Bình bằng vụ thảm sát Thiên An Môn. Và cũng thế rồi ở Việt
Nam, từ đầu óc thiển cận và nô lệ của người chóp bu hoảng sợ trước sự sụp đổ của
hệ thống XHCN đã đẩy tới sự dại dột bám lấy cái phao cứu sinh từ Bắc Kinh để tự
mình chui vào cái thòng lọng oan nghiệt thít chặt cổ dân tộc mình suốt mấy thập
kỷ qua. Cái thòng lọng ấy ngày càng thít chặt đầu óc của một bộ phận lãnh đạo
chóp bu muốn bám lấy cái ghế quyền lực nhân danh ý thức hệ XHCN cũ nát mà chế độ
toàn trị kiểu hoàng đế đỏ họ Tập dẫn dắt. Quen thói dùng luật rừng với những bản
án bỏ túi để xử lý công dân nước mình, người ta đã liều mạng áp dụng nó với các
nước văn minh.
|
Mang
hoa tưởng niệm sinh viên
Jan Palach đã tự thiêu để
phản
đối cuộc tấn công của xe tăng Xô
Viết
và khối Vacsava.
|
Để
rồi hôm nay, trên đất nước hồi sinh với “Mùa xuân Praha” mà tôi tha thiết đến
thăm lại thì trong vụ bê bối bắt cóc” vừa rồi sau chuyện xin không được thì cướp
“Việt Nam đã trở thành một mối nguy an
ninh trong lĩnh vực xuất khẩu tội phạm có tổ chức”như ông Bộ trưởng Nội vụ
Czech Jan Hamacek vừa tuyên bố! Thật nhục nhã và chua xót. Czech có số người Việt
đang sinh sống đông nhất so với ở các nước châu Âu khác. Có khoảng 100.000 người
Việt ở đây và là cộng đồng người thiểu số lớn thứ 3 ở quốc gia trung Âu này, chỉ
sau người gốc Ukraine và người gốc Slovakia.Hơn
nữa, như báo chí chính thống của Việt Nam từng ca ngợi “Czech là quốc gia có nền kinh tế thân thiện nhất với Việt Nam”.
Đừng quên rằng Czech chỉ là hệ lụy liên quan đến vụ bắt
cóc tại Đức, một nước có một hệ thống luật pháp nghiêm minh và hết sức chặt chẽ,
lại đang giữ vị trí kinh tế và chính trị hàng đầu ở Châu Âu. Theo tường thuật của
Trung Khoa-Thoibao.de tại phiên tòa Thượng
thẩm Berlin ngày 25.7.2018 và theo Báo
chí & Truyền hình Đức đã đăng về phán quyết của Tòa thượng thẩm Berlin hôm
25.7.2018 thì: Bà Regine Grieß Chánh án
chủ tọa phiên tòa đã mời cả phòng xử đứng lên, nghe đọc bản tuyên án, kết tội
Nguyễn Hải Long trong đại án bắt cóc Trịnh Xuân Thanh và cô Đỗ Thị Minh Phương.
Bản luận tội với trên 20 trang, được tòa đọc sau đó gần 90 phút đã miêu tả rất
chi tiết về tình hình chính trị Việt Nam sau Đại hội đảng cộng sản lần thứ 12…
Vào
ngày 6.7.2017, bên lề hội nghị G20 tại Hamburg, ông Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng
đương nhiệm của Việt Nam đã trực tiếp trao cho Thủ tướng Đức Angela Merkel văn
bản đề nghị dẫn độ Trịnh Xuân Thanh. Bà thủ tướng Đức khi tiếp nhận đã nói với
Chính phủ Việt Nam “ việc này thuộc thẩm quyền của bên tư pháp độc lập “.Thủ tướng VN
Nguyễn Xuân Phúc gặp Thủ tướng Đức Angela Merkel hôm 6.7.2017 tại khách sạn
Atlantic ở Hamburg. Tòa thượng thẩm Berlin cho rằng lệnh bắt cóc ông TXT được
người đứng đầu đảng cộng sản VN đưa ra. Ngay sau đó Chính phủ Việt Nam đã tổ chức bắt cóc ông Trịnh Xuân
Thanh “ như thời chiến tranh lạnh”, gây
ra cuộc khủng hoảng chưa từng có giữa quan hệ hai nước. Thoibao.de lưu ý rằng :
“Phán
quyết của Tòa thượng thẩm có giá trị pháp lý tại Đức và quốc tế, điều này sẽ
gây bất lợi lớn cho tất cả những quan hệ quốc tế từ nay về sau của Chính phủ
Việt Nam”.
Vậy
là “chủ
nghĩa xã hội với khuôn mặt người”
mà Dubček đề xướng đã đem lại “mùa xuân Praha” cho dân tộc Tiệp Khắc (sau này
tách ra thành Czech và Slovakia ngày 1.1.1993 với cuộc “ly hôn nhung” bốn năm sau cuộc “cách
mạng nhung” 17.11.1989) còn “chủ
nghĩa xã hội” với ông Nguyễn Phú Trọng thì mang gương mặt gì đây?
Xin nhờ ông Tổng Bí
thư giải đáp cho và mong rằng những người gánh vác trọng trách với dân tộc hãy
tỉnh táo giúp trả lời câu hỏi này. Câu
hỏi của lương tâm và danh dự Việt Nam trước thế giới. Nếu trên quãng trường Václav của Praha cổ kính người ta trương những tấm
panô to với dòng chữ “Paměť
národa” -“Ký ức của dân tộc!” ghi lại các cuộc biểu
tình của thanh niên, sinh viên, văn nghệ sĩ, trí thức, công nhân và những kẻ từng
đàn áp họ, thì rồi đây, trên những quãng trường ở Hà Nội, Sài Gòn và những
thành phố khác, thanh niên, trí thức , thợ thuyền, dân cày và những người dân mất
đất từng rầm rộ xuống đường biểu tình trong hòa bình và từng bị đàn áp, những tấm pano được dựng lên sẽ ghi những
gì đây?
|
Hình ảnh
gợi nhớ con
phố hẹp dẫn đến nhà
Srovnal
|
Những gì cần ghi và phải ghi thì rồi
người ta sẽ nghĩ ratùy theo diễn biến của thời cuộc tàn khốc hay hòa hoãn nhưng
điều chắc chắn là thế nào cũng có những pano như vậy, vì những người sẽ làm ra
lịch sử và những tội đồ của lịch sử, ngớ ngẩn thay, thường lại ở cạnh nhau!
Vì vậy mà trong nỗi da diết nhớ đến Mùa Xuân Praha mà thầm nhớ đến ông bạn
Praha, nhớ đến con đường ngập tuyết dẫn đến nhà ông với một hoài niệm khôn
nguôi về một thời gian đã mất.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire